Η Δήμαρχος Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη μίλησε το πρωί σε ημερίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ και της ΚΕΔΚΕ με θέμα «Για το Περιβάλλον και τη Δημόσια Υγεία –Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων». Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας της Δημάρχου Αθηναίων.
Κυρία Υπουργέ, κύριε Υφυπουργέ,
κύριοι Γενικοί Γραμματείς,
κύριοι Βουλευτές,
κυρίες και κύριοι συνάδελφοι
Καλημέρα σας. Χαίρομαι για την πρωτοβουλία της διοργάνωσης της σημερινής Ημερίδας με τους εμπλεκόμενους φορείς, Κυβέρνησης, Αυτοδιοίκησης αλλά μια που η κυρία Παπανδρέου ξεκίνησε λέγοντας μερικές μεγάλες, ομολογώ, αλήθειες, θα μου επιτρέψετε να προσθέσω και εγώ μερικές ακόμα.
Η πρώτη μεγάλη αλήθεια είναι ότι κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, στην Ελλάδα η πολιτική που ακολουθήθηκε τα τελευταία 10 χρόνια στον τομέα του περιβάλλοντος είναι μία πολιτική η οποία χαρακτηρίζεται από την αναποτελεσματικότητα της και χρησιμοποιώ σκοπίμως μια πάρα πολύ ευγενική έκφραση.
Και όταν λέω χρησιμοποιώ σκοπίμως μια πολύ ευγενική έκφραση, το βέβαιον είναι ότι η Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια και πολύ σωστά το είπε η κυρία Παπανδρέου, είναι η τελευταία χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της αποτελεσματικής, διαχείρισης αποβλήτων. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει αναμφισβήτητα όλους. Και πρέπει να μας προβληματίσει όλους διότι το περιβάλλον το οποίο παραδίδουμε στα παιδιά μας, είναι ένα περιβάλλον που είχαμε τις δυνατότητες τα τελευταία 10 χρόνια να το προστατεύσουμε και δεν το κάναμε.
Σήμερα πλέον έχουμε φτάσει στο και πέντε. Και θα μου επιτρέψετε εμένα ως Δήμαρχος Αθηναίων να σας παρουσιάσω λιγάκι την εικόνα του λεκανοπεδίου. Σχεδόν κάθε μήνα κοντά σε μικρή ή μεγαλύτερη αργία, η χωματερή των Άνω Λιοσίων κλείνει. Κλείνει και αφήνει την Αθήνα ουσιαστικά παντελώς έρμαιη στην κατάσταση των σκουπιδιών της.
Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα Δήμαρχος της Αθήνας είχα τονίσει ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2004, κινδυνεύουν και δεν μπορούν ουσιαστικά να γίνουν εάν δεν υπάρξει λύση σ’ αυτό το πρόβλημα και αν δεν μπορέσουμε να βρούμε ένα δεύτερο χώρο υγειονομικής ταφής στην Αθήνα.
Είναι αδύνατον κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, να γίνουν Ολυμπιακοί αγώνες με μια αύξηση περίπου κατά 25% των σκουπιδιών που έχουμε σήμερα, χωρίς να έχουμε διασφαλίσει την λειτουργία ενός δεύτερου ΧΥΤΑ για έναν πάρα πολύ απλό λόγο εάν συμβεί αυτό το οποίο συνέβη πριν από λίγες ημέρες, και γίνει κατολίσθηση ή αν συμβεί αυτό που πάλι συνέβη και ανάψει φωτιά, η Αθήνα θα βρίσκεται με χιλιάδες τόνους σκουπίδια, στους δρόμους, στα γήπεδα και η εικόνα των Ολυμπιακών αγώνων όπως αντιλαμβάνεστε θα είναι μία εικόνα η οποία θα είναι δεν θα είναι καθόλου τιμητική για την χώρα μας.
Άρα οι Ολυμπιακοί Αγώνες για τους οποίους οι Έλληνες νοιώθουν περήφανοι και για τους οποίους έχουν πληρώσει δισεκατομμύρια ευρώ για την διοργάνωση τους, απειλούνται διότι ακριβώς δεν υπήρξε πολιτική για τα απορρίμματα. Εύκολα και απαξιωτικά μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι κινδυνολογώ, η πραγματικότητα είναι ότι δυστυχώς δεν κινδυνολογώ και θα χρειαστεί τεράστια προσπάθεια από όλους για να μπορέσουμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα και μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να διορθώσουμε μια πολιτική μιας δεκαετίας.
Και επειδή θέλω να είμαι και πολύ έντιμη, θέλω να αναγνωρίσω ότι η σημερινή Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ η κυρία Παπανδρέου, συνειδητοποίησε το αδιέξοδο της πολιτικής των τελευταίων χρόνων και είχε την πολιτική βούληση να δώσει λύσεις. Και είναι προς τιμήν της ότι τους τελευταίους μήνες το έκανε αυτό, έκανε δηλαδή αυτή την πολιτική, αυτή την πολιτική που η Κυβέρνηση δεν είχε κάνει για 10 ολόκληρα χρόνια, αν και είχε δεσμευτεί σ’ αυτό.
Χωροθέτησε τους χώρους που μπορούν να αναπτυχθούν οι ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Χωροθέτησε χώρους με δυσκολίες, με αντιδράσεις, εγώ δεν είμαι σε θέση να ξέρω για κάθε χώρο χωριστά εάν έπρεπε ή δεν έπρεπε να γίνει, αυτό το οποίο μετά βεβαιότητος ξέρω είναι ότι εξαντλούνται πλέον οι χώροι και ότι σε λίγο καιρό δεν θα υπήρχε κανένας χώρος για να μπορεί να χωροθετηθεί.
Η χωροθέτηση είναι το πρώτο βήμα. Αλλά αυτό αναμφισβήτητα δεν αρκεί. Η κατασκευή ενός ολοκληρωμένου χώρου διαχείρισης και η εφαρμογή νέων τεχνολογιών με υψηλές προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης , απομένει το ζητούμενο και η αλήθεια είναι κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι δεν φαίνεται ότι μέχρι το 2004 θα έχουμε προλάβει να κάνουμε ούτε έναν τέτοιο χώρο.
Η Κυβέρνηση έχει αναμφισβήτητα την ευθύνη για την μέχρι σήμερα απαράδεκτη κατάσταση. Πρέπει όμως και εμείς να αναλάβουμε τις δικές μας ευθύνες και να πάρουμε ως Τοπική Αυτοδιοίκηση ορισμένες πρωτοβουλίες. Και εγώ θέλω να μιλήσω λίγο συγκεκριμένα στον τομέα αυτό.
Πρώτον, σε ότι αφορά το λεκανοπέδιο μιλάω τώρα, η κατάσταση με τον ενιαίο Σύνδεσμο Δήμο και Κοινοτήτων που έχει αναλάβει την διαχείριση των απορριμμάτων μια δεκαετία τώρα, είναι μια κατάσταση η οποία δεν τιμά την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Είχαμε προχειρότητες, είχαμε παλινωδίες, είχαμε καθυστερήσεις, είχαμε έλλειψη σχεδιασμού και είχαμε και πολλά ερωτηματικά τα οποία πρέπει να απαντηθούν.
Και κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, επειδή η κυρία Παπανδρέου είπε ότι εμείς πρέπει να πάρουμε την πρωτοβουλία, θέλω να ξεκαθαρίσω από την αρχή ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση για να πάρει την πρωτοβουλία, πρέπει να την έχει η ίδια και όχι να της έρθει «καπέλο» νομοθετικά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση του Ενιαίου Συνδέσμου, οι δημότες του δήμου της Αθήνας πληρώνουν υποχρεωτικά διότι ο νόμος το προβλέπει. Συμμετέχουν σε έναν Ενιαίο Σύνδεσμο υποχρεωτικά διότι αυτός ο Ενιαίος Σύνδεσμος υπάρχει και δεν εκπροσωπούνται, όμως, ανάλογα με το ποσοστό και τις δυνάμεις τους. Άρα η Τοπική Αυτοδιοίκηση ουσιαστικά παρακολουθεί σήμερα μία πολιτική, και το λέω για τον δήμο της Αθήνας, παρακολουθεί μία πολιτική του Ενιαίου Συνδέσμου η οποία έχει τα αποτελέσματα τα γνωστά, ένα εργοστάσιο κομποστοποίησης το οποίο στοίχισε 26 δισεκατομμύρια δραχμές, δεν λειτουργεί αυτή την στιγμή, είναι αμφίβολο αν θα λειτουργήσει και σε πειραματικό στάδιο και βρίσκεται ουσιαστικά, επιβαρύνοντας τους δημότες, τους Έλληνες φορολογούμενους, νεκρό. Δεν ξέρω τι γίνεται στην Καλαμάτα, είναι ο Νομάρχης εδώ πέρα, θα μπορεί να τα πει, αλλά για το εργοστάσιο του Ενιαίου Συνδέσμου ξέρω ότι αυτή την στιγμή είναι νεκρό και δεν λειτουργεί. Και δεν ξέρω πότε μπορεί να λειτουργήσει.
Αυτό το οποίο επίσης ξέρω είναι ότι κανένας σταθμός μεταφόρτωσης δεν έγινε σ’ αυτά τα 10 χρόνια και έχω μία ελπίδα ότι μπορεί ο Ενιαίος Σύνδεσμος να κάνει τώρα έναν. Και πιστεύω ότι έχουμε υποχρέωση πρώτα απ’ όλα να ξεκινήσουμε λέγοντας στους δημότες μας ποια είναι η πραγματικότητα. Και να μην φοβηθούμε να αναζητήσουμε και ευθύνες. Εάν υπάρχουν ευθύνες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση να τις βρούμε. Εάν υπάρχουν – που για μένα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό – υπάρχουν ευθύνες στην πολιτική ηγεσία, να τις πούμε. Αξιόπιστη πολιτική ενημέρωσης μπορούμε μόνο να κάνουμε από την ώρα που οι δημότες θα καταλάβουν ότι διαχειριζόμαστε τα χρήματα τους σωστά και αποτελεσματικά.
Ο δήμος Αθηναίων εν πάση περιπτώσει δεν μπορεί εκ μέρους των δημοτών του να αποδεχθεί μία επιβεβλημένη πολιτική χωρίς ο ίδιος να συμμετέχει και στις νέες μορφές οι οποίες θα δημιουργηθούν, π.χ. στις νέες αυτές προτάσεις για την ανακύκλωση. Χρειάζεται να ενώσουμε όλοι δυνάμεις στα θέματα του περιβάλλοντος. Χρειάζεται να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε από κοινού προβλήματα. Είναι βέβαιο ότι οι διαδημοτικές συνεργασίες είναι επιβεβλημένες, διότι άλλως πως δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε.
Είναι αδύνατον όμως και θέλω να είμαι ξεκάθαρη σ’ αυτό, να δεχτούμε ότι μπορεί ένας δήμος τεράστιος όπως είναι ο δήμος Αθηναίων, με μία κοινότητα η οποία μπορεί να έχει 500 ανθρώπους, να έχει την ίδια εκπροσώπηση και την ίδια ευθύνη της λήψης των αποφάσεων.
Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, ο δήμος Αθηναίων δίνει 12 εκατομμύρια στον Ενιαίο Σύνδεσμο σήμερα, 12 εκατομμύρια ευρώ, δίνει 12 εκατομμύρια ευρώ και είναι όμηρος. Οι δημότες μας είναι όμηροι κάθε μέρα, εγώ δεν μπορώ να τους απαντήσω γιατί κάθε φορά που έχουν αργία είτε είναι Πρωτομαγιά, είτε είναι Καθαρή Δευτέρα, είτε είναι Χριστούγεννα είτε είναι Πάσχα η πόλη τους είναι βρώμικη. Δεν έχω τρόπο να την καθαρίσω από την ώρα που δεν έχω τρόπο να βάλω τα απορρίμματα σε συγκεκριμένες θέσεις.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, συμφωνώ κατ’ αρχήν, για να μην μακρηγορώ, συμφωνώ ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε πολιτική πολύ συγκεκριμένη η οποία να είναι η πολιτική της ανακύκλωσης, του διαχωρισμού, όλων των νέων τεχνολογιών. Ήταν μία θέση την οποία έχω υποστηρίξει χρόνια. Δεν πιστεύω ότι οι νέες τεχνολογίες δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Συνοχής, κυρία Παπανδρέου. Εμείς εξαιρέσαμε τις νέες τεχνολογίες στο Ταμείο Συνοχής, στην συμφωνία που κάναμε.
Έχουμε, κατά την γνώμη μου, περιθώρια, να επαναδιαπραγματευθούμε αυτού του είδους την τεχνολογία μέσα στο Ταμείο Συνοχής. Επειδή στην Ελλάδα ήμασταν πάρα πολύ πίσω, ζητήσαμε ουσιαστικά μόνο να χρηματοδοτηθούν οι ΧΥΤΑ. Πιστεύω ότι έχουμε την δυνατότητα να επανέλθουμε σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να υπάρχει τουλάχιστον ….
Β.ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Οι πόροι είναι συγκεκριμένοι. Δεν μπορεί να αναθεωρηθούν. Το αν εμείς θα τους πάμε στους ΧΥΤΑ ή σε ένα εργοστάσιο είναι δική μας επιλογή. Αλλά η επιλογή είναι να τους πάμε στους ΧΥΤΑ γιατί είναι συγκεκριμένο το ποσόν δεν μπορεί να αυξηθεί αυτό. Άμεση προτεραιότητα είναι αυτό ενώ τα εργοστάσια μπορούν να χρηματοδοτηθούν και με άλλους τρόπους.
ΝΤ. ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ: Συμφωνώ ότι οι πόροι είναι συγκεκριμένοι. Είναι βέβαιο. Ότι πρέπει να πάνε όμως υποχρεωτικά στο ΧΥΤΑ δεν είναι και έχουμε τρόπους επιλογής. Και το λέω αυτό διότι θα χρειαστεί να αθροίσουμε διαφορετικές δράσεις για να μπορέσουμε να φτάσουμε στο αποτέλεσμα το Ευρωπαϊκό.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, πιστεύω ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει μία τελευταία μεγάλη ευκαιρία αυτή την στιγμή, να πάρει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες μέσω των Ενώσεων της και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Εμείς στον δήμο Αθηναίων, ξεκαθαρίσαμε από την πρώτη στιγμή ότι θα προχωρήσουμε και σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης και διαχωρισμού των απορριμμάτων σε δύο τουλάχιστον ρεύματα ανακυκλώσιμα – χαρτί και τα λοιπά – και τα υπόλοιπα στην τοποθέτηση ειδικών κάδων συγκέντρωσης και διαχωρισμού των υλικών, στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης των πολιτών σε θέματα ανακύκλωσης και στην αξιοποίηση και την εκμετάλλευση των ανακτόμενων απορριμμάτων.
Το τέταρτο μας μέτρο είναι η συγκρότηση μιας επιστημονικής επιτροπής για την αξιολόγηση και την αξιοποίηση εναλλακτικών πρακτικών και μεθόδων διαχείρισης αποβλήτων και απορριμμάτων. Η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση, η αναερόβια χώνευση, η αεροποίηση, είναι ανάγκη να βρουν γόνιμο έδαφος για την εφαρμογή τους.
Το λάθος της νομοθετικής απαγόρευσης και του αποκλεισμού κάθε νέας πρότασης που κάναμε στο παρελθόν, χαίρομαι που δεν θα ξαναγίνει στο μέλλον. Χρειάζεται να βάλουμε στο τραπέζι των συζητήσεων και να γίνει μία ανοικτή διαβούλευση, ενημέρωση και συζήτηση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και με συγκεκριμένα παραδείγματα εμπειριών από το εξωτερικό.
Πέμπτον, η ευαισθητοποίηση και η ενεργοποίηση των ίδιων των δημοτών. Η περιβαλλοντική αφύπνιση και η συνειδητοποίηση της τοπικής κοινωνίας αποτελούν βασική προϋπόθεση για το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός επιτυχημένου σχεδίου καθαριότητας. Παράλληλα χρειάζεται και η πλήρης οικονομική διαφάνεια στον τομέα της αποκομιδής και της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Οι υπηρεσίες καθαριότητας που παρέχουν οι Δήμοι προς τους πολίτες δεν μπορεί να χρησιμοποιούνται ως μέθοδος έμμεσης φορολογίας με την οποία εξυπηρετούνται άλλες ανάγκες. Η καθαριότητα είναι μία υπηρεσία συγκεκριμένη και πρέπει υποχρεωτικά να μετράται λόγω του ανταποδοτικού της χαρακτήρα και οι δημότες κάθε Δήμου να γνωρίζουν κατά τη γνώμη μας πόσο κοστίζει στο δικό τους Δήμο η διαχείριση κάθε κιλού απορρίμματος που παράγουν. Μόνο έτσι θα μπορέσει να εφαρμοστεί η αρχή: «Ο ρυπαίνων πληρώνει» για όσους ρυπαίνουν συστηματικά την πόλη, μη σεβόμενοι τους συντοπίτες τους, αλλά και το φυσικό και αστικό περιβάλλον στο οποίο οι ίδιοι ζουν και δραστηριοποιούνται.
Κυρίες και κύριοι, στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα μπορούμε να προτάξουμε το ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον και να αναζητήσουμε λύσεις που να προετοιμάζουν την επόμενη μέρα με περιβαλλοντική ευαισθησία και αίσθημα ευθύνης. Προετοιμασία στην οποία θα πρέπει να πρωταγωνιστήσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση και κυρίως οι Δήμοι που έχουν την πολιτική ευθύνη για τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Βιώσιμη λύση συνεπάγεται κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική αποδοχή. Δεν υπάρχουν όμως τέλειες λύσεις, όπως δεν υπάρχουν και οριστικές λύσεις, αφού η ζωή δεν σταματά. Οριστική είναι μόνο η αναγκαιότητα για συνεχείς ανατροπές νοοτροπιών, καθώς εξελίσσεται η τεχνολογία και αναγνωρίζεται το δικαίωμα όλων για ποιότητα του περιβάλλοντος.
Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική μας από εδώ και πέρα πρέπει να στηρίζεται σε μια αδιαμφισβήτητη αρχή, ότι έχουμε χάσει τον πολύτιμό μας χρόνο, ότι τώρα πλέον δεν μας παίρνει να στρουθοκαμηλίσουμε, ότι τώρα πλέον πρέπει να δοθούν λύσεις.
Και αυτό σημαίνει, ότι θα πρέπει η Κυβέρνηση να αναλάβει τις ευθύνες της, πρέπει να δώσει τους πόρους οι οποίοι είναι αναγκαίοι σήμερα για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τα οξύτερα των προβλημάτων. Και πρέπει εμείς στην Τοπική Αυτοδιοίκηση να πάρουμε πρωτοβουλίες εκείνες που θα πείσουν τους δημότες μας, ότι έστω και στο και πέντε η δουλειά που κάνουμε είναι σοβαρή.»