Η Δήμαρχος Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη, μίλησε σήμερα στο ετήσιο τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΚΕ στη Θεσσαλονίκη. Ακολουθεί η ομιλία της Δημάρχου Αθηναίων.
«Το τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΚΕ γίνεται σε μια εποχή μετάβασης. Οι κοινωνίες βρίσκονται σε μια περίοδο έντονης κινητικότητας, μεγάλων γεγονότων και ισχυρών αντιθέσεων.
Το νέο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται είναι ρευστό και αβέβαιο. Οι θέσεις, οι άξονες, οι συμμαχίες, αλλάζουν διαρκώς. Οι οικονομικές σχέσεις αποκτούν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Η απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου, δημιουργούν συνθήκες ενός όχι μόνο σκληρότερου, αλλά και πολύ πιό πολύπλοκου ανταγωνισμού. Παράλληλα σε όλο και περισσότερες αγορές διαμορφώνεται ένα εξουθενωτικό επιχειρηματικό περιβάλλον και οι θέσεις εργασίας μεταβάλλονται με εντυπωσιακό τρόπο. Οι πληθυσμοί μετακινούνται πιο εύκολα και οι τοπικές κοινωνίες βρίσκονται αντιμέτωπες με καινούργια προβλήματα που προκαλούν αντανακλαστικά φόβου και απομονωτισμού.
Σ΄ αυτόν το ρευστό πολιτικά, οικονομικά και επιχειρηματικά καινούριο κόσμο, τον διαρκώς μεταλασσόμενο, κλειδί για την επιτυχία, είναι η ικανότητα της συνεχούς προσαρμογής. Πρόκειται για μια διαπίστωση η οποία ισχύει όχι μόνο για τα άτομα ή τις επιχειρήσεις, αλλά και για έθνη ολόκληρα. Αυτήν ακριβώς την ικανότητα της διαρκούς και έγκαιρης προσαρμογής είναι ανάγκη να αποκτήσει η ελληνική κοινωνία.
Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει μπροστά της τη μεγάλη ευκαιρία: να είναι πρωτοπόρος στην πορεία προσαρμογής της ελληνικής κοινωνίας στις νέες συνθήκες. Να γίνει η αυτοδιοίκηση ο φορέας που θα ενεργοποιήσει τις δυνάμεις της κοινωνίας, που θα κινητοποιήσει τους πολίτες, που θα προχωρήσει τις αλλαγές που επιβάλλεται να γίνουν.
Για να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση η ευθύνη όλων μας είναι, αφήνοντας πίσω μας τις όποιες κομματικές επιλογές και πολιτικά «καπέλα», οι φορείς της αυτοδιοίκησης, οι δήμοι και οι κοινότητες της χώρας, η συλλογική τους έκφραση μέσα από τα όργανα της ΚΕΔΚΕ να διεκδικήσουμε, να διαμορφώσουμε και να πετύχουμε την προσαρμογή και σύγκλιση του θεσμού της αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο και στο πρότυπο της ευρωπαϊκής πολιτικής πραγματικότητας για την αυτοδιοίκηση.
Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δύσκολη συγκυρία. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εποχής είναι η πλειοδοσία σε διακηρύξεις και σε υποσχέσεις για το μέλλον της αυτοδιοίκησης.
Η κεντρική πολιτική εξουσία, τα κόμματα, οι κοινωνικοί εταίροι, όλοι αναγνωρίζουν στην αυτοδιοίκηση πρωταγωνιστικό και δημιουργικό ρόλο. Μόνο που τις περισσότερες φορές οι προθέσεις εξαντλούνται στους λόγους. Δεν υπάρχουν οι λύσεις. Δεν λαμβάνονται οι αποφάσεις που κάνουν τις διακηρύξεις, έργο. Η τοπική αυτοδιοίκηση δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των επιλογών της κεντρικής εξουσίας. Αντιθέτως, πολύ συχνά επικρατούν οι μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Πολλές φορές οι κυβερνήσεις προχώρησαν σε θεσμικές τροποποιήσεις με πρόσχημα την ενίσχυση της αποκέντρωσης, χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η απάντηση γιατί τα πράγματα δεν άλλαξαν είναι γνωστή σε όλους μας: Η κυβέρνηση, η κεντρική εξουσία δεν τόλμησε. Επέλεξε το δρόμο του συμβιβασμού. Επέλεξε να υπηρετήσει μικροπολιτικές σκοπιμότητες και συγκυρίες.
Αυτό έγινε όταν θεσπίστηκε η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση και σήμερα υπάρχει, μια πολύ μεγάλη σύγχυση στο θέμα του ρόλου και της έκτασης του δεύτερου βαθμού αυτοδιοίκησης.
Η ίδια λογική επικράτησε και στην αντιμετώπιση των νέων δήμων που προήλθαν από το σχέδιο «Καποδίστριας». Και πολύ από εσάς γνωρίζετε ότι αυτή η πολιτική οδηγεί τους Καποδιστριακούς δήμους με οδυνηρές συνέπειες στο μαρασμό και στην περιθωριοποίηση.
Θα προσθέσω ότι το τίμημα αυτής της αντίληψης για το ρόλο της αυτοδιοίκησης, το πληρώνουν όλοι οι δήμοι της χώρας, σε κάθε περίπτωση που έχουμε μια νέα μεταφορά αρμοδιότητας από την κεντρική εξουσία προς την αυτοδιοίκηση.
Βεβαίως, η συνταγματική διάταξη για την ταυτόχρονη μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων καταστρατηγείται. Έχει καταστεί αδειανό πουκάμισο, αφού και όταν προβλέπεται η κεντρική εξουσία, παρανόμως, παρακρατεί και δεν αποδίδει στους δήμους τους σχετικούς πόρους. Φτάνουμε, μάλιστα, σε ακραίες και προκλητικές καταστάσεις. Όπως για παράδειγμα οι διαπραγματεύσεις με τους εργαζόμενους της τοπικής αυτοδιοίκησης που γίνονται ερήμην των δήμων. Η κυβέρνηση αναλαμβάνει δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, άμεσα εκτελεστές, τις οποίες επιβάλλει στους προϋπολογισμούς και τα οικονομικά των δήμων, αγνοώντας τους δημάρχους και όλους όσους έχουν την ευθύνη διοίκησης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης.
Αυτό όμως που εξοργίζει την αυτοδιοίκηση είναι ότι ενώ τα κονδύλια που επιβαρύνουν τη λειτουργία του δήμου άμεσα χρεώνονται σ΄ αυτούς, τα κονδύλια που δικαιούνται οι δήμοι από την κεντρική εξουσία συστηματικώς παρακρατούνται. Τα κονδύλια για τους σχολικούς φύλακες, για τη λειτουργία των σχολείων, για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς, τα κονδύλια των τελών κυκλοφορίας, το τέλος διαφήμισης, όλα αυτά αποδίδονται με μεγάλη καθυστέρηση και σχεδόν ποτέ στο σύνολο τους.
Η μεταφορά μιας αρμοδιότητας για την κεντρική εξουσία, φαίνεται ότι δεν έχει το χαρακτήρα μιας μεγάλης διοικητικής τομής. Δεν είναι μια ουσιαστική απόφαση αλλαγής στη λειτουργία της πολιτείας. Είναι πράξη μεταφοράς προβλήματος από την κυβέρνηση που το δημιούργησε στο δήμο για να το διαχειριστεί. Είναι χρέωση της αποτυχίας μιας συγκεκριμένης πολιτικής από το κεντρικό κράτος στην αυτοδιοίκηση .
Αυτό είναι το μεγάλο πολιτικό λάθος. Η αυτοδιοίκηση δεν είναι διαχειριστής των εντολών της κεντρικής εξουσίας.
Οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες δεν είναι εντολοδόχοι της κάθε κυβέρνησης. Δεν είναι εντολοδόχοι κανενός κόμματος.
Είναι φορείς εξουσίας που έχουν την εμπιστοσύνη των συμπολιτών τους.
Έχουν λαϊκή εντολή να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες στους δημότες τους, να προσφέρουν αποτελεσματικές λύσεις για την πόλη, για το περιβάλλον, για τη σχολική μέριμνα, για τα άτομα της τρίτης ηλικίας. Αυτή την εντολή πρέπει να τιμήσουν. Σε αυτή την εντολή πρέπει να ανταποκριθούν.
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία για τη σύνταξη του νέου –υποτίθεται- κώδικα δήμου και κοινοτήτων. Αποσπασματικά γίνονται εξαγγελίες για μητροπολιτικές δομές, για την καινούργια διοικητική διαίρεση της χώρας, για την οργάνωση της περιφέρειας.
Εξαγγελίες που υπηρετούν σκοπιμότητες και ανάγκες της συγκυρίας.
Απ΄ όλα αυτά λείπει η έμπνευση, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι. Δεν υπάρχει όραμα για το μέλλον του θεσμού. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο και πρόταση για το πώς θα πορευτούμε στο μέλλον.
Αυτό είναι το ζητούμενο.
Για να αποκτήσει η αυτοδιοίκηση ισχύ και δύναμη επιβάλλεται να υπάρξει μια πρόταση μεταρρυθμίσεων μακράς πνοής. Μεταρρυθμίσεις που να υπερβαίνουν τη συγκυρία της εποχής. Να κοιτάζουν μακριά. Να οριοθετούν το μέλλον της αυτοδιοίκησης και της χώρας.
Για να το πετύχουμε αυτό, οφείλουμε οι εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης να συμφωνήσουμε στο πλαίσιο αρχών. Να διεκδικήσουμε ρόλο και λόγο για την αυτοδιοίκηση που να έχει ως στόχο συγκεκριμένες αλλαγές:
Πρώτον, η αυτοδιοίκηση να γίνει ο εκφραστής του νέου μοντέλου ανάπτυξης για τη χώρα. Η ανάπτυξη είναι ένα μεγάλο στοίχημα το οποίο συνδέεται με την εξέλιξη των θεσμών. Η αντιμετώπιση των μεγάλων ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσα από την αναβάθμιση του ρόλου των Οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι δήμοι ως ο φορέας εξουσίας που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη, πιο κοντά στο παραγωγικό δυναμικό, γνωρίζοντας καλύτερα από τον καθένα τις ιδιαιτερότητες και τις πραγματικές ανάγκες κάθε περιοχής, έχουν τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν καλύτερα τις προτεραιότητες για μια ισόρροπη ανάπτυξη, που δημιουργεί εισόδημα και θέσεις απασχόλησης στην περιφέρεια.
Δεύτερον, η αυτοδιοίκηση πρέπει να είναι στην πρωτοπορία της προστασίας του περιβάλλοντος. Η υπόθεση του περιβάλλοντος, είτε ως διαχείριση των απορριμμάτων, είτε ως προστασία του φυσικού και του αστικού περιβάλλοντος, πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή των επιλογών μας. Δεν μπορεί να αποφασίζουν άλλοι για εμάς. Δεν μπορεί οι δήμοι να πληρώνουν και άλλοι να ελέγχουν τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες.
Οφείλουμε στον τομέα αυτό να κάνουμε άλματα. Και να τολμήσουμε. Υιοθετώντας νέες τεχνολογίες και αναπτύσσοντας καινοτόμες δράσεις μπορεί να αναπτύξει πρωτοβουλίες οι οποίες να προστατέψουν το φυσικό περιβάλλον, να αναδείξουν τον αστικό και πολεοδομικό ιστό της πόλης, προσφέροντας στους πολίτες μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Τρίτον, η αυτοδιοίκηση να αυτοδιοίκηση να αναδειχθεί στον πυλώνα στήριξης της κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής της χώρας.
Η αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει ως προτεραιότητα τη διατήρηση της συνοχής της κοινωνίας. Οι οργανισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν να παίξουν ένα κρίσιμο ρόλο στην ισορροπία του συστήματος. Και να συμβάλλουν καθοριστικά μέσα από προγράμματα και παρεμβάσεις στην τοπική κοινωνία στην μείωση των ανισοτήτων, των φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού και στην αντιμετώπιση ακραίων καταστάσεων ρατσισμού και περιθωριοποίησης.
Σε μια εποχή ρευστή, που ενισχύονται οι φόβοι και οι ανασφάλειες όλων, η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να εμπνεύσει σιγουριά και αποτελεσματικότητα. Χωρίς εντάσεις να εγγυηθεί τις ισορροπίες, να δώσει λύσεις, να προτάξει την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά. Γιατί μόνο αυτές προσφέρουν ασφάλεια και σιγουριά σε όλους.
Τέταρτον, η αυτοδιοίκηση να αποκτήσει ισχυρό ευρωπαϊκό προσανατολισμό, με σύγχρονα, ανταγωνιστικά και ποιοτικά στοιχεία αποτελεσματικής διοίκησης. Η αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει περισσότερο αποτελεσματικά. Να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες. Χρειάζεται σχέδιο διοικητικής ανασύνταξης των μεγάλων αστικών περιοχών με στόχο να σταματήσει η απίστευτη σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμου, Νομαρχίας, Περιφέρειας, Οργανισμών και Υπουργείων. Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Και αυτό είναι ένα σαφές μήνυμα, τόσο για τη σημερινή κυβέρνηση, όσο και γι΄ αυτή που θα προκύψει μετά από τις εκλογές. Οι μητροπολιτικές δράσεις και δομές, ο μητροπολιτικός δήμος, δεν μπορεί να είναι προεκλογική ρητορεία.
Η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να διεκδικήσει και να πετύχει ουσιαστικό ρόλο στο σχεδιασμό και στη διαχείριση πόρων από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα οι δήμοι μπορούν να πρωτοπορήσουν θεμελιώνοντας μια σταθερή και ευέλικτη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, με όρους ισότιμους και παραγωγικούς. Η συμπληρωματική δράση, αλλά και η συνεκτέλεση έργων κοινού ενδιαφέροντος και την τοπική οικονομία βοηθά και τον προϋπολογισμό των δήμων ελαφρύνει.
Ζητάμε μια αυτοδιοίκηση ισχυρή, ανεξάρτητη, αποτελεσματική. Το πρόβλημα της αυτοδιοίκησης υπερβαίνει τη σημερινή συγκυρία. Ζητάμε να προωθήσουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα ανανεώσει την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.
Ζητάμε την ουσιαστική ενίσχυση και στήριξη των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ με μια ριζική αλλαγή του πλαισίου. Διεκδικούμε διατηρώντας τις ιδιαιτερότητες και τις δημιουργικές διαφορετικότητες να οδηγηθούμε σε σύγχρονα λειτουργικούς και αποτελεσματικούς ρόλους. Με κανόνες χρηστής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος, με απόλυτη διαφάνεια, η αυτοδιοίκηση μπορεί να καλύψει το αναμφισβήτητο έλλειμμα αξιοπιστίας της δημόσιας διοίκησης.
Η αυτοδιοίκηση είναι ο άλλος πόλος της Δημοκρατίας. Θεσμός με παράδοση και προοπτική. Δεν επιτρέπεται η επιβολή των λογικών του κομματισμού να τον εκφυλίζουν σε διεκπεραιωτικό μηχανισμό της κεντρικής εξουσίας.
Η πρόταση για την ουσιαστική ενίσχυση και στήριξη των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ με μια ριζική αλλαγή του πλαισίου δεν έρχεται για να καλύψει υστερόβουλα, προσωπικές ανάγκες και διαχειριστικούς συμβιβασμούς. Εκφράζει μια νέα αντίληψη που ανοίγει την μόνη εκσυγχρονιστική προοπτική που μπορεί ν΄ απελευθερώσει υγιείς δυνάμεις και δυναμικές της κοινωνίας μας. Είναι φανερό πια ότι η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια και τα περιθώρια ν΄ αναβάλλει άλλο τις δύσκολες μεγάλες αποφάσεις.
Η αυτοδιοίκηση, ως ο φορέας εξουσίας που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη και φέρνει αποτέλεσμα, μπορεί να είναι ο φορέας υλοποίησης μιας νέας πολιτικής πρότασης που να εμπνέει εμπιστοσύνη. Μπορεί να αλλάξει το τέλμα των τελευταίων χρόνων. Και να βάλει τέλος στο σπάταλο κράτος, στο διεφθαρμένο δημόσιο, στους συμβιβασμούς και στους καιροσκοπισμούς.
Η αυτοδιοίκηση μπορεί να εκφράζει μια πολιτική που να προσφέρει ένα σύγχρονο όραμα για την Ελλάδα του καινούργιου κόσμου.
Όραμα σύνθεσης και δημιουργίας, που οδηγεί σε μια νέα Πολιτεία. Σε μια ανθρώπινη πολιτεία. Μια πολιτεία που νοιάζεται, που σέβεται, που προσπαθεί. Μια πολιτεία ελευθερίας, αλληλεγγύης, προόδου.
Πολιτεία που εμπιστεύεται τους πολίτες.»