Ομιλία της Δημάρχου Αθηναίων Ντόρας Μπακογιάννη
«Θεωρώ ιδιαίτερα επίκαιρη την διεξαγωγή αυτής της συζήτησης, περίπου ένα χρόνο μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Την διεξάγουμε εδώ, στην αναμορφωμένη Πλατεία Κουμουνδούρου, έναν χώρο-δείγμα της κρατικής και δημοτικής φροντίδας των τελευταίων δύο-τριών ετών για ανάπλαση περιοχών, οι οποίες για πολύ καιρό είχαν εγκαταλειφθεί, ως οριστικά υποβαθμισμένες!
Η Δημοτική Αρχή της Αθήνας, τα τελευταία δύο χρόνια, υλοποίησε το μεγαλύτερο δημοτικό επενδυτικό πρόγραμμα που έγινε ποτέ στην πόλη, ύψους 112.600.000 Ευρώ. Πραγματοποιήσαμε εκατοντάδες έργα και δράσεις. Δεν θα αναφερθώ σε τίποτε απ’ όλα αυτά, γιατί η συνομιλία μας αφορά στο μέλλον.
Ίσως θεωρηθεί παράξενο αν πω ότι το μέλλον της Αθήνας εμφανίζεται ταυτόχρονα δυσοίωνο και ευνοϊκό. Θα μπορούσε να θεωρηθεί δυσοίωνο, αν υπολογίσουμε δειγματοληπτικά δύο μόνο στοιχεία: ότι προστίθενται κάθε χρόνο 150 έως 200 χιλιάδες αυτοκίνητα και ότι τα κτίρια της πόλης, τα περισσότερα των δεκαετιών ’50, ’60 και ’70, έχουν ένα όριο ζωής το πολύ ογδόντα ετών. Όπως γνωρίζετε, είναι κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα. Είναι λοιπόν προφανές ότι σε μερικές δεκαετίες, το αργότερο, θα προκύψει το πιο μεγάλο πρόβλημα απ’ όλα: το πρόβλημα της σταδιακής επανοικοδόμησης της Αθήνας, ή τουλάχιστον της μαζικής στατικής ενίσχυσης των παλιών κτιρίων.
Στο μεταξύ κάτι πρέπει να γίνει για τα εκατοντάδες παραδοσιακά και διατηρητέα κτίρια, που υπάρχουν στην πόλη, ιδίως στο κέντρο και σε παραδοσιακές γειτονιές όπως είναι η Νεάπολη και τα Εξάρχεια. Τα περισσότερα απ΄ αυτά είναι σε κατάσταση κατάρρευσης. Για το θέμα αυτό έχουμε κάνει συγκεκριμένες προτάσεις τόσο προς το ΥΠΕΧΩΔΕ, ενώ ως Δήμος έχουμε αναλάβει δράση μέσω του προγράμματος «Πρόσοψη» και επιδοτούμε σε ευρεία έκταση τις ανακαινίσεις τους. Υπάρχει η νομοθεσία Τρίτση, με το ν.1337 του 1983, η ενεργοποίηση της οποίας μπορεί να επιτρέψει τη διάσωση πολλών και σημαντικών κτιρίων τα οποία τώρα καταρρέουν. Πέρα όμως από αυτές τις παρεμβάσεις, ήρθε η ώρα να υπάρξει μια συνολική επανεξέταση και αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας. Εξέλιξη που πρέπει να συνδυαστεί με ριζικές αποφάσεις που αφορούν τις χρήσεις γης. Δεν νοείται σήμερα μετά από πολλά χρόνια εφαρμογής της νομοθεσίας να έχουν εκδοθεί μόνο για τέσσερις περιοχές της Αθήνας τα σχετικά προεδρικά διατάγματα χρήσης γης.
Θεωρώ λοιπόν ότι, τόσο η κυβέρνηση όσο κι ο Δήμος, θα πρέπει σύντομα να προετοιμάζονται για ένα μέλλον στον τομέα της πολεοδόμησης που θα ‘ναι δύσκολο αλλά και, ταυτόχρονα, μια καταπληκτική ευκαιρία ριζικής αναβάθμισης της μορφής της Αθήνας.
Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός για μια ολοκληρωμένη θεώρηση του μέλλοντος της Αθήνας, πέρα από τα πολλά και ποικίλα έργα που, όπως θα σας πω σε λίγο, προγραμμάτισε ο Δήμος Αθηναίων, δεν μπορεί να αγνοήσει πλέον την ανάγκη αλλαγής της διοικητικής δομής της πόλης, ακριβώς για να υπάρξει ολοκληρωμένη θεώρηση και αντιμετώπιση. Τα έχω πει χιλιάδες φορές:πρέπει να δημιουργήσουμε έναν μητροπολιτικό, αυτοδιοικητικό οργανισμό για τα 4-5 μεγάλα αστικά μας κέντρα.
Στόχος μας πρέπει να είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός και ο συντονισμός σε βασικούς τομείς, όπως η ανάπτυξη, η χωροταξία, η διαχείριση απορριμμάτων, οι μεταφορές, η ασφάλεια και ένα σωρό άλλα.
Σημειώνω ότι με την πρότασή μου αυτή οι Δήμοι δεν θίγονται, αλλά απλώς καθίστανται φορείς υλοποίησης και των πολιτικών του Μητροπολιτικού Δήμου.
Πέρα από την μελλοντική μορφή και τον τρόπο διοίκησης της μείζονος Αθήνας, ένα άλλο θέμα, βασικής προτεραιότητας είναι η αναπνοή της πόλης, οι ελεύθεροι χώροι της. Εδώ χρειάζεται τόσο η δική μας παρέμβαση, όσο και εκείνη της κυβέρνησης. Μόνο με την κυβέρνηση π.χ. μπορούμε να δημιουργήσουμε τους χώρους πρασίνου και αναψυχής που όλοι επιθυμούμε και να δημιουργηθεί στην Αθήνα ένα δίκτυο ενοποίησης των ελεύθερων χώρων, διαμορφώνοντας μια νέα πραγματικότητα στην πόλη.
Για το Δήμο Αθηναίων τέσσερις είναι οι βασικοί πυλώνες μιας στρατηγικής ενοποίησης των ελεύθερων χώρων της πόλης.
Πρώτος, η συγκρότηση με ενιαία μορφή και διοίκηση του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδή. Είναι θεμελιώδης επιλογή και όσο και αν φαντάζει οξύμωρο – εξαιτίας της πολύχρονης καθυστέρησης- είναι ίσως το πιο εύκολο βήμα. Ο Δήμος Αθηναίων έχει υποβάλλει στην κυβέρνηση συγκεκριμένη πρόταση για την αυτόνομη και αυτοχρηματοδοτούμενη συντήρηση του Μητροπολιτικού Πάρκου με τη συνδρομή των όμορων δήμων έτσι ώστε άμεσα, μέσα στους επόμενους μήνες, ένας στόχος πολλών δεκαετιών να αρχίσει να υλοποιείται.
Δεύτερος, είναι η πολιτική για το Ελληνικό. Προτείνω την δημιουργία «Πόρου Πρασίνου» με τα κεφάλαια που μπορούν να προκύψουν από την μερική αστική αξιοποίηση της τεράστιας έκτασης του Ελληνικού προς όφελος όλων των περιοχών του λεκανοπεδίου και κυρίως των υποβαθμισμένων περιοχών του. Υπάρχουν στο Ελληνικό περίπου 5,5 χιλιάδες στρέμματα ελεύθερων χώρων.
Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια στην Αθήνα πρέπει να υπάρξουν 5,5 χιλιάδες στρέμματα ελευθέρων χώρων σε όλο το λεκανοπέδιο. Μπορεί η πολιτεία με μέρος των κεφαλαίων που θα προκύψουν από την ήπια πολεοδόμηση 1000 στρεμμάτων στο Ελληνικό να προχωρήσει σε απαλλοτριώσεις για τη δημιουργία χώρων πρασίνου σε υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας και της Δυτικής Αττικής.
Στο πλαίσιο αυτού του ευρύτερου σχεδιασμού μπορούν να χρηματοδοτηθούν σημαντικές δράσεις στην ευρύτερη περιοχή του Ελαιώνα.
Σήμερα η πολιτεία έχει προχωρήσει στον Ελαιώνα σε ασκήσεις επί χάρτου. Για να περιορισθώ στο Δήμο Αθηναίων, αν ποτέ μπορούσε να υλοποιηθεί το σχέδιο για τον Ελαιώνα, θα απαιτούσε μετά τις πράξεις εφαρμογής, εισφορές σε χρήμα, με σημερινές τιμές, μόνο για τις απαλλοτριώσεις, δαπάνες μεγαλύτερες από 300 εκατομμύρια Ευρώ.
Πρακτικώς η πολιτική αυτή, λόγω έλλειψης πόρων, έχει καταστεί ανεφάρμοστη και το χειρότερο επιτρέπει μεμονωμένες δράσεις που οδηγούν στην αναρχία.
Ο Δήμος Αθηναίων έχει επεξεργασθεί ένα minimum σχέδιο παρέμβασης για το μέρος του Ελαιώνα που τον αφορά. Σχέδιο που προβλέπει: 1. Την παραχώρηση από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού στο Δήμο Αθηναίων μιας συνολικής έκτασης περίπου 100 στρεμμάτων που σήμερα υπολειτουργεί ως Ναυτική Βάση στην καρδιά του Ελαιώνα. Η παραχώρηση αυτή θα δώσει τη δυνατότητα να δημιουργηθεί ένας σημαντικός χώρος πρασίνου μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από την Ομόνοια, στο κέντρο σχεδόν της πόλης. 2. Ο Δήμος Αθηναίων σε δικό του οικόπεδο στην περιοχή του Ελαιώνα έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για να δημιουργήσει μέσα στο 2005, μια σύγχρονη και οργανωμένη αγορά παραδοσιακών επαγγελμάτων, όπου στοχεύει σε σύγχρονες υποδομές και εγκαταστάσεις να εντάξει όλους τους πλανόδιους και μικροπωλητές που κινούνται, αυθαίρετα, στην πόλη.
Τέλος, μεγάλη παρέμβασή μας θα είναι το σχέδιο «Διπλής Ανάπλασης» στο Βοτανικό και στην περιοχή της Λεωφόρου Αλεξάνδρας το οποίο προετοιμάζουμε. Με την πρόταση του Δήμου Αθηναίων για το νέο γήπεδο του Π.Α.Ο. στον Βοτανικό συνδυάζεται και η συνολική ανάπλαση του Ελαιώνα, που θα την κάνουμε έτσι κι αλλιώς, είτε δηλαδή πάει εκεί ο Παναθηναϊκός, είτε όχι. Η απελευθέρωση του χώρου της Λεωφόρου Αλεξάνδρας θα μας δώσει την ευκαιρία να ξεκινήσουμε ένα τεράστιο σχέδιο ενιαίου χώρου πρασίνου, που θα ξεκινά απ’ τα Προσφυγικά, και θα φθάνει ως το Λυκαβηττό και το ΝΙΜΙΤΣ.
Πέρα από τις μεγάλες δράσεις το δίκτυο των ελευθέρων χώρων συνδέεται με παρεμβάσεις σε επίπεδο γειτονιάς.
Ειδικότερα, εμείς προχωρούμε ήδη σ’ ένα μεγάλο πρόγραμμα απαλλοτριώσεων, σ’ όλα μας τα διαμερίσματα. Το οικόπεδο της ΔΕΗ στη Χελντράϊχ στο Νέο Κόσμο, του παλιού εργοστασίου της Θερμίδας στη Ριζούπολη, ο χώρος του παλιού κινηματογράφου «Α-Β» στα Πατήσια, είναι χώροι πολλών στρεμμάτων που μέσα στους επόμενους μήνες θα αποδοθούν στους κατοίκους της πόλης. Παντού αποκτούμε νέους χώρους και – αντίθετα απ’ ό,τι συνέβαινε κατά το παρελθόν – τους μετατρέπουμε αμέσως σε χώρους πρασίνου και αναψυχής.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω ότι θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη υπογειοποίησης του Προαστιακού, όχι μόνο για να μην κόψουμε την πόλη στα δύο, όπως θα συμβεί αν προχωρήσουν οι υφιστάμενοι σχεδιασμοί στον άξονα της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και για να δημιουργήσουμε μια μεγάλη ζώνη πρασίνου και περιπάτου στο δυτικό μέρος της πόλης, εκεί που ως τώρα είναι οι γραμμές.
Ένας ακόμα άξονας δράσης μας, που ξεκίνησε δυναμικά, είναι η ολοκληρωμένη ανάπλαση οικιστικών συνόλων. Αναπλάσαμε ή αναπλάθουμε: την περιοχή του Δουργουτίου, σχεδιάζουμε την Δημοτική Αγορά Κυψέλης, ξεκινάνε την πρώτη Ιουλίου οι εργασίες στο Κτίριο του Βουστασίου στην Κολοκυνθού, και σε λίγες εβδομάδες στα κτίρια Χάνσεν στο Μεταξουργείο.
Το μέλλον της Αθήνας συνδέεται ευθέως με τις εξελίξεις στις μεταφορές και το κυκλοφορικό. Η άποψη του Δήμου Αθηναίων είναι ξεκάθαρη: ταχέα και οικολογικά μέσα, όπως το Μετρό, δεν μπορεί να αφήνουν εκτός δικτύου τις πολυπληθείς συνοικίες, όπως το Παγκράτι, τα Εξάρχεια και η Κυψέλη. Τίθεται πλέον ευθέως το θέμα ανάπτυξης του δικτύου του Μετρό όχι μόνο σε ακτινωτή βάση, αλλά και ως δακτύλιος για τις πυκνοκατοικημένες περιοχές της πόλης.
Τα έργα παράκαμψης του κέντρου για τα αυτοκίνητα πρέπει κι αυτά να συνεχιστούν.
Τα μέσα συγκοινωνίας, Τραμ, Τρόλεϊ και λοιπά δεν πρέπει να ανταγωνίζονται το ένα το άλλο.
Οι λεωφορειακές γραμμές πρέπει, κατά κύριο λόγο, να τροφοδοτούν τα μέσα σταθερής τροχιάς.
Τα γκαράζ στο κέντρο πρέπει να εξυπηρετούν κυρίως τους κατοίκους. Πρέπει επίσης να δημιουργηθούν και πολλά περιφερειακώς, όπου θα γίνεται και μετεπιβίβαση στα μέσα σταθερής τροχιάς.
Εμείς προχωράμε στη δημιουργία γκαράζ του πρώτου τύπου, κλείνει ο διαγωνισμός για δύο αυτοχρηματοδοτούμενα γκαράζ στην Κυψέλη και – κυρίως – στην εισαγωγή ενός μοντέρνου συστήματος οργανωμένης στάθμευσης που θα δώσει ανάσα σ’ αυτούς που έχουν ανάγκη να βρεθούν στο κέντρο, κυρίως για λίγη ώρα, διευκολύνοντας πολύ και την κυκλοφορία.
Βασικός στόχος για την ταυτότητα και το χαρακτήρα της πόλης είναι η απόφαση για να κλείσει το ιστορικό κέντρο της πόλης των Αθηνών για τα αυτοκίνητα. Η σταδιακή απομάκρυνση των αυτοκινήτων απ’ το κέντρο της πόλης, που θα εξυπηρετείται από σύγχρονα και «καθαρά» δημόσια μέσα μεταφοράς, κάτι που έχει ήδη γίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, θα αναβαθμίσει την Αθήνα ως προορισμό υψηλής τουριστικής ποιότητας.
Μια πόλη-γίγας όπως η Αθήνα δεν μπορεί να επιζήσει, αν δεν αντιμετωπίσει ριζικά το μέγα πρόβλημα των απορριμμάτων. Εμείς κάναμε, όπως ξέρετε, μια τεράστια επένδυση στον τομέα της Καθαριότητας και τώρα ξεκινήσαμε και την πρώτη, πειραματική, φάση της Ανακύκλωσης. Επιβάλλεται όμως να υπάρξει νέο πλαίσιο για τον φορέα του συνδέσμου και για τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων.
Η Αθήνα πληρώνει κάθε χρόνο στο ΕΣΔΚΝΑ περίπου 15 εκατομμύρια Ευρώ και δεν έχει υπηρεσίες ανάλογες με το μέγεθος και την οικονομική της συμμετοχή. Το κυριότερο πάντως είναι η αναζήτηση νέων, εναλλακτικών, μεθόδων διαχείρισης απορριμμάτων για ολόκληρο το Λεκανοπέδιο, ώστε να μην ζούμε κάθε τόσο κρίσεις, όπως αυτή που περάσαμε πρόσφατα.
Η Αθήνα μπορεί και πρέπει να έχει ένα λαμπρό μέλλον. Με νέα μητροπολιτική δομή, διαχείριση της κυκλοφορίας, εκτεταμένες οικιστικές αναπλάσεις, νέους χώρους πρασίνου και αναψυχής και, τέλος, με την έγκυρη εκπόνηση ενός σχεδίου, όπως είπα και στην αρχή, για την μελλοντική της οικιστική μορφή.
Αυτές είναι οι παρεμβάσεις που μπορεί και πρέπει να γίνουν. Και θέλω να είστε βέβαιοι ότι ο Δήμος Αθηναίων θα είναι στην πρωτοπορία ώστε να γίνουν.»