Αξιότιμοι Κυρίες και Κύριοι,
Θεωρώ σημαντικό, όταν σε συζητήσεις μιλά κανείς για την Ευρώπη, να σταθεί για μια στιγμή και να αναλογισθεί τον δρόμο της Ευρώπης. Εάν θελήσει να κάνει κανείς τον απολογισμό, τότε το ευρωπαϊκό πείραμα είναι ένα επιτυχημένο πείραμα.
Η ΕΕ καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες να επιτύχει τη σταθερότητα σε περιφερειακές περιοχές, κυρίως μέσω της διεύρυνσης. Ωστόσο, αν και σήμερα υπάρχουν τόσα πολλά εθνικά κράτη όσο ποτέ μέχρι τώρα, τα περισσότερα είναι είτε μέλη είτε υποψήφιες χώρες της ΕΕ.
Ταυτόχρονα η ΕΕ είναι η πλέον επιτυχημένη μέθοδος να επιτευχθεί σήμερα μία ειρηνική αλλαγή καθεστώτος. Θυμόμαστε ακόμη ζωντανά πως πριν μόλις λίγο καιρό περισσότερες από τις μισές χώρες των κρατών-μελών της ΕΕ κυβερνούνταν από δικτατορίες.
Η ΕΕ είναι σήμερα η μεγαλύτερη οικονομία και η μεγαλύτερη ελεύθερη αγορά σε ολόκληρο τον κόσμο. Και είναι επίσης η μεγαλύτερη εμπορική δύναμη. Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν πολλά, πάρα πολλά στην ιστορία αυτή, για τα οποία θα έπρεπε κανείς να είναι περήφανος.
Παρ’όλα αυτά: όταν αναφερόμαστε στο μέλλον της Ευρώπης, στεκόμαστε συλλογισμένοι για μια στιγμή και κοιταζόμαστε έκπληκτοι, ως εάν η ΕΕ, που έχει πια μεγαλώσει πολύ, να θυμίζει την περίφημη περιγραφή της Ρωσίας από τον Τσώρτσιλ: «Ένα αίνιγμα τυλιγμένο στο μυστήριο που το καλύπτει ένα μυστικό».
Και ίσως ακριβώς για αυτό, αξιότιμοι κυρίες και κύριοι, είμαι της άποψης ότι επίκειται μία αλλαγή.
Πρώτον: την καταστροφή και τη σύγχυση που πολλοί είχαν προβλέψει πως θα συμβούν μετά τα αποτυχημένα δημοψηφίσματα στην Ολλανδία και τη Γαλλία, τα αναμένουμε ακόμη. Η διαδικασία της επικύρωσης κύλησε στην πραγματικότητα αρκετά ομαλά.
Δεύτερον: η ΕΕ μπορεί να αναφερθεί σε πολλές επιτυχίες στο πρόσφατο παρελθόν. Μόλις καλωσόρισε τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία και την Κροατία συνεχίζονται, παρά τις γνωστές δυσκολίες με την Τουρκία. Ένας προϋπολογισμός, επί του οποίου πολλοί θεωρούσαν ότι είναι αδύνατον να υπάρξει συμφωνία, ψηφίστηκε το 2005.
Τρίτον, η Ευρώπη κατάφερε κάποιες φορές να μιλήσει με μία κοινή φωνή σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί.
Η Ευρώπη έχει εντείνει τις διπλωματικές προσπάθειες στο δυτικό τμήμα των Βαλκανίων όπως επίσης την κοινή εξωτερική πολιτική σε χώρες όπως ο Λίβανος και το Ιράν, καλώντας σε αναφορά την Τεχεράνη για το πυρηνικό της πρόγραμμα.
Τέταρτον, η οικονομία αρχίζει να αναπτύσσεται ξανά. Η ανάκαμψη στη Γαλλία και τη Γερμανία, που ήταν ανέκαθεν η οικονομική ατμομηχανή της Ευρώπης, αποδίδει καρπούς. Η αισιοδοξία επιστρέφει ξανά και η δυσαρέσκεια εξαφανίζεται. Την ίδια στιγμή το Ευρώ κάνει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.
Το έτος 2004 καλωσορίσαμε 10 νέα κράτη-μέλη στην ΕΕ. Για όλους μας ήταν μία ιστορική στιγμή, ενώ πριν λίγες ημέρες εντάχθηκε το 27ο κράτος-μέλος. Για αυτό ήμασταν και είμαστε πολύ περήφανοι και προπαντός εμείς οι Έλληνες που προωθούμε την διεύρυνση της Ένωσης εδώ και πολλά χρόνια.
Νηφάλια ιδωμένη, η διεύρυνση διπλασίασε τον πληθυσμό της Ένωσης και αύξησε το ΑΕΠ κατά 10%. Παρ’όλα αυτά η Ένωση έχει να παλέψει με τη θεσμική ανασυγκρότηση. Για να μπορέσει να λειτουργήσει μία ομάδα 27 κρατών, είναι, κι εδώ είμαι σίγουρη θα συμφωνήσετε, κάτι τελείως διαφορετικό από τα 12 ή 15 κράτη-μέλη.
Το «έλλειμα δημοκρατικότητας» της ΕΕ παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα. Οι Ευρωπαίοι πολίτες συχνά δεν μπορούν να ταυτιστούν με τα θεσμικά όργανα της Ευρώπης.
Πολλοί νόμοι που επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή, αποφασίστηκαν κεκλεισμένων των θυρών. Τους νόμους αυτούς επεξεργάστηκαν καλοπροαίρετα στελέχη με υψηλή εξειδίκευση αλλά πρόκειται μάλλον για ανώνυμους διπλωμάτες και τεχνοκράτες τους οποίους δεν μπορεί κανείς να καλέσει σε απολογία.
Κυρίες και Κύριοι,
Εάν ρίξουμε μια ματιά στην ΕΕ και στις σχέσεις της με τον έξω κόσμο, βλέπουμε ότι ολόκληρος ο τρόπος ζωής μας βρίσκεται υπό νέα πίεση στον ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Είμαι ωστόσο πεπεισμένη ότι αρκεί μία σύντομη ματιά στην ιστορία μας για να αποδειχθεί ότι η μεγαλύτερη πρόοδος επιτεύχθηκε όταν είχαμε αγκαλιάσει με το βλέμμα μας ολόκληρη την εικόνα.
Η Ευρώπη έχει ανάγκη επειγόντως ένα νέο πρόγραμμα.
Η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως έναν θεσμικό εκσυγχρονισμό με βάση τον οποίον θα μπορέσει να λειτουργήσει χωρίς δυσκολίες και να μιλά με μία κοινή φωνή χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως θα πρέπει να θυσιάσουμε την δική μας ταυτότητα.
Ταυτόχρονα, κι αυτό είναι κάτι που υποτιμάται συχνά, πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω η οικονομία και να επαναπροσδιορισθεί η ατζέντα των κοινωνικών θεμάτων, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.
Τα ευρωπαϊκά προβλήματα απαιτούν ευρωπαϊκές λύσεις. Κάτι που δημιουργεί βέβαια νέες προκλήσεις.
Επιτρέψτε μου να κατονομάσω με κάθε συντομία τρία εμπόδια.
Πρώτον: ας αναφερθώ ανοιχτά στη διεύρυνση. Το λέω αυτό καθώς υπήρξα ανέκαθεν υπέρ της διεύρυνσης και θα συνεχίσω να είμαι.
Δεύτερον: η εξέλιξη της ΕΕ έφτασε πιά σε ένα σημείο όπου αποφασίζονται ζητήματα που αγγίζουν τον πυρήνα ύπαρξης των εθνών. Όταν συζητούμε πώς θα προχωρήσουμε με την ενσωμάτωση, δεν μπορούμε να αποφύγουμε θέματα όπως η φορολογία και η κοινή εξωτερική πολιτική και η κοινή πολιτική ασφάλειας.
Τρίτον επιτρέψαμε, κι εδώ πρέπει να τραβήξουμε το αυτί στους πολιτικούς, στον λαϊκισμό να βλάψει το πολιτικό όραμα. Αυτή η κοντόφθαλμη τακτική ήταν η αφορμή να μεγαλώσει η δυσαρέσκεια στην Ευρώπη.
Ωστόσο με το μέρος μας έχουμε μία θαυμάσια πηγή δύναμης. Τις ευρωπαϊκές μας αξίες.
Οι αξίες αυτές είναι η ήπια δύναμη της Ευρώπης.
Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι, οπλισμένοι με τις αξίες μας πρέπει να τολμήσουμε την πρόοδο. Θα πρέπει να βοηθήσουμε τη γερμανική Προεδρία και τις άλλες που θα ακολουθήσουν συμπεριφερόμενοι δημιουργικά. Το 2008 θα πρέπει να έχουν εξευρεθεί λύσεις.
Θα ήθελα με κάθε σαφήνεια να υποστηρίξω ότι για τα εσωτερικά αλλά και τα εξωτερικά ζητήματα χρειαζόμαστε μάλλον περισσότερη και όχι λιγότερη Ευρώπη.
Επιτρέψτε μου να συνοψίσω τις θέσεις της χώρας μου.
Η Ελλάδα θεωρεί ότι η Συνταγματική Συνθήκη δίνει τα αναγκαία μέσα στην Ένωση για να ανταποκριθεί δημιουργικά στις προκλήσεις. Η ισορροπία που με τόσες δυσκολίες επιτεύχθηκε δεν θα πρέπει να οδηγήσει εκ νέου σε ανισορροπία. Δεν οδηγούμαστε στο στόχο επιλέγοντας μόνο τα καλά σημεία της Συνθήκης όσον αφορά τη λύση των προβλημάτων με τρόπο ευρωπαϊκό και για αυτό θα πρέπει να το αποφύγουμε αυτό. Θα πρέπει να επιδιώξουμε να προχωρήσουμε από κοινού στο μέλλον.
Σε περίπτωση ωστόσο που η Συνταγματική Συνθήκη δεν μπορεί να παραμείνει στη σημερινή της μορφή, θα ήταν καιρός να συλλογιστούμε το ζήτημα.
Κυρίες και κύριοι,
Έχουμε να επιτελέσουμε ένα διπλό έργο.
Πρέπει να είμαστε σε θέση να δώσουμε μία απάντηση τόσο στις εσωτερικές όσο και στις εξωτερικές προκλήσεις.
Κατ’ αρχάς είναι σημαντικό, όποιαν απόφαση και να πάρουμε, να συμφωνήσουμε πάνω σε ένα πλαίσιο δράσης, που θα επιτρέψει να επιτελέσουμε πρόοδο. Με άλλα λόγια είναι πιεστικά αναγκαίο να συμφωνήσουμε πάνω στους κανόνες του παιχνιδιού.
Θα μπορούσαμε, σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί μία κοινή συμφωνία για το μέλλον της Ευρώπης, τα κρατη-μέλη που θέλουν να προχωρήσουν στην ενσωμάτωση, να είναι απολύτως σε θέση να το πράξουν κιόλας. Αλλά κάτι τέτοιο θα έπρεπε μόνο τότε να το πράξουν, εάν ακολουθήσουν μία περιεκτική συμφωνία, η οποία θα καθορίζει τη διανομή των ρόλων και τα βήματα που θα πρέπει να γίνουν.
Σε περίπτωση που η Συνταγματική Συνθήκη εντέλει δεν επικυρωθεί στη σημερινή της μορφή, θα υπήρχαν, όπως δείχνουν παλαιότερες εμπειρίες, εάν το δούμε ρεαλιστικά, δύο δυνατότητες για το πώς θα έπρεπε να συμπεριφερθούν τα κράτη-μέλη: Ή να παρθούν κοινά μέτρα για τμήματα της Συνθήκης ή να ζητήσει κανείς βοήθεια από άλλα ενδιάμεσα κρατικά όργανα.
Και οι δύο αυτές δυνατότητες μάλλον θα μας απομακρύνουν παρά θα μας βοηθήσουν να έρθουμε πλησιέστερα. Και στο τέλος, από τα πολλά δέντρα δεν θα μπορούμε πια να δούμε το δάσος.
Σε περίπτωση που η Συνταγματική Συνθήκη δεν επικυρωθεί στη σημερινή της μορφή, κάτι που για μας στην Ελλάδα θα ήταν μία ιδιαίτερα απογοητευτική εξέλιξη, θα έπρεπε να εξετάσουμε τη δυνατότητα να υπογράψουμε μία «μίνι Συνθήκη».
Μία τέτοια μίνι Συνθήκη θα μπορούσε να καθορίσει τους στόχους της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, έστω και αν οι απόψεις σε αυτό το σημείο διίστανται, και να ορίσει τους κανόνες της παραπέρα πορείας. Θα μπορούσε επίσης να προσδιορίσει το “procedere“ σύμφωνα με το οποίο θα αναπτύσσονταν περαιτέρω μία ομάδα κρατών-μελών και θα αποτελούσε την πρωτοπορία.
Όσον αφορά το τελευταίο αυτό, οι εμπειρίες της Ευρωζώνης μας βοηθούν ιδιαίτερα.
Το μοναδικό κριτήριο θα έπρεπε να είναι η ιδία βούλησις και η προθυμία να συνεργασθούμε και να μοιρασθούμε ένα κοινό μέλλον.
Δεύτερον, θα πρέπει να συμφωνήσουμε πάνω στη μέθοδο με την οποία θα αναπτυχθούμε προς την κατεύθυνση της “Europe des projects”. Αυτό μπορεί να πραγματωθεί με μία ματιά που θα σχετίζεται διαρκώς με συγκεκριμένα επίκαιρα θέματα, που αφορούν στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Τέτοια projekts θα μπορούσαν να φέρουν την Ευρώπη εγγύτερα στους πολίτες αλλά και να φέρουν πλησιέστερα τους λαούς της Ευρώπης. Το ενεργειακό ζήτημα αλλά και το ζήτημα της μετανάστευσης είναι δύο κύρια θέματα, που έχουν τη δύναμη να συσπειρώσουν τους πολίτες γύρω από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Κυρίες και κύριοι,
Στον γνωστό του λόγο το έτος 1946 όπου ο Τσώρτσιλ απαίτησε τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» κατονόμασε τη σημαντικότερη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου: «Για να το επιτύχουμε», εξηγούσε τότε, «χρειαζόμαστε μία πράξη εμπιστοσύνης, όπου θα συμμετέχουν συνειδητά εκατομμύρια οικογένειες διαφορετικών γλωσσών».
Δεν γνωρίζω καμία άλλη καλύτερη περιγραφή του ευρωπαϊκού οράματος.
Μία πράξη εμπιστοσύνης.
Μία συνειδητή πράξη εμπιστοσύνης.
Ευχαριστώ πολύ.