Ομιλία της ΥΠΕΞ κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη
Κυρίες και κύριοι,
Καταρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την τιμή που μου κάνατε να μου δώσετε την ευκαιρία να μιλήσω απόψε στο Ελληνογερμανικό συμπόσιο με θέμα τις πολιτικές προοπτικές της Ευρώπης.
Η Ελλάδα μόλις πρόσφατα γιόρτασε τα εικοσιπέντε χρόνια ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εικοσιπέντε χρόνια που μας άλλαξαν ουσιαστικά. Εικοσιπέντε χρόνια που δικαίωσαν όλους εκείνους που αγωνίστηκαν, με όλες τους τις δυνάμεις, για την ένταξη της χώρας μας στην τότε Ευρωπαϊκή και Οικονομική Κοινότητα. Αλλά, φίλες και φίλοι, δεν άλλαξε μόνον η Ελλάδα: και η Ευρώπη με τη σειρά της άλλαξε. Η Ευρώπη μετεξελίχθηκε. Μεγάλωσε. Αυτή η Ευρώπη τον Μάρτιο, στο Βερολίνο, θα γιορτάσει πλέον τα πενήντα της χρόνια.
Μισός αιώνας δράσης λοιπόν, αλλά κυρίως μισός αιώνας δημιουργίας. Μισός αιώνας κοινής ζωής σε μια Ήπειρο που μόλις πριν λίγα χρόνια, και αυτό τείνουμε να το ξεχνάμε πολλές φορές, αλληλοσπαρασσόταν από καταστρεπτικούς πολέμους.
Μία Ευρώπη που, δεν είναι υπερβολικό να πει κανείς, γνώρισε μία αξιοζήλευτη εξελικτική διαδικασία. Μια διαδικασία που αποτελεί ήδη υπόδειγμα για πολλούς λαούς του κόσμου.
Δεν είναι τυχαίο ότι συμβαίνουν όλα αυτά. Πάνω απ’ όλα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι Κοινότητα Αρχών και Αξιών. Συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη των δημοκρατικών θεσμών, όπως στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία,
Συνετέλεσε στην εμπέδωση ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους. Διασφάλισε τα ανθρώπινα δικαιώματα. Προσέφερε αλληλεγγύη και δημιουργική συνεργασία με τους λαούς του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Η Ευρώπη, κυρίες και κύριοι, έχει σταδιακά καταφέρει να δημιουργήσει όχι μόνο μία κοινή αγορά, αλλά και ένα πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο που οριοθετεί το κοινό μας μέλλον.
Στη διεθνή αρένα σήμερα, είμαστε η μεγαλύτερη οικονομία και η κυρίαρχη εμπορική δύναμη. Απαρτίζεται από 27 κράτη, με περίπου μισό δισεκατομμύριο κατοίκους. Από μάς προέρχεται το μισό και πλέον ποσοστό της συνολικής διεθνούς βοήθειας. Στις συνθήκες με Τρίτες Χώρες η ρήτρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμπεριλαμβάνεται πάντοτε, καθιστώντας την Ευρώπη βασικό συντελεστή προώθησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας παγκοσμίως.
Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι μπορούμε να περηφανευτούμε για τη σταδιακή δημιουργία και μιας ευρωπαϊκής συνείδησης πλέον. Μιας ευρωπαϊκής συνείδησης που συμβαδίζει με τις εθνικές συνειδήσεις των λαών που την απαρτίζουν, παρά τις ξεχωριστές τους καταβολές.
Κυρίες και κύριοι,
Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά την επιτυχημένη πορεία της, βρίσκεται σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο σταυροδρόμι. Για πολλούς περνάει μία έντονη κρίση. Μετά από μία περίοδο έντονης εξωστρέφειας, που σηματοδότησε η διεύρυνση, η απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης απ’ την Γαλλία και την Ολλανδία, και τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στις Ευρωεκλογές του 2004, έδωσαν το έναυσμα για μία περίοδο έντονης εσωστρέφειας.
Αλλά όπως έλεγε ο John Kennedy, το κινέζικο ιδεόγραμμα για την κρίση, αποτελείται από δύο στοιχεία. Βεβαίως τον κίνδυνο αλλά και την ευκαιρία.
Προσωπικά λοιπόν θα χαρακτήριζα την περίοδο αυτή που διανύουμε ως μία περίοδο αλλαγής, μια μεταβατική περίοδο, που παρουσιάζει όμως και μεγάλες ευκαιρίες για το μέλλον της Ευρώπης. Μιας Ευρώπης που αλλάζει, γιατί πολύ απλά αλλάζει ο κόσμος γύρω μας. Ένα διαρκώς εξελισσόμενο περιβάλλον όμως –και αυτό είναι φυσικό- δημιουργεί και ανησυχίες στους πολίτες.
Αναφέρομαι φυσικά στην παγκοσμιοποίηση, την οποία όλοι βιώνουμε. Ένα σύνολο νέων και διαφορετικών προκλήσεων- είτε σε πολιτικό, είτε σε οικονομικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο. Προκλήσεις, που είναι εύλογο να προκαλούν, ιδιαίτερα στους νέους και στις νέες, ανησυχίες. Προκαλούν ανησυχία στους νέους και τις νέες γιατί αυτοί δεν έζησαν τους πολέμους και τις δικτατορίες που βίωσαν οι μεγαλύτεροι. Οι νέοι μας τείνουν να θεωρούν τα επιτεύγματα των τελευταίων πενήντα ετών περίπου ως δεδομένα. Γι’ αυτούς το γεγονός ότι η Ευρώπη θεμελίωσε την ειρήνη και τη σταθερότητα – και εξασφάλισε την ευημερία – δεν αρκεί ως πειστικό εχέγγυο για ένα ασφαλές μέλλον.
Οι νέοι άνθρωποι σήμερα βιώνουν προβλήματα όπως την ανεργία, την οικονομική ανασφάλεια και την αβέβαιη κοινωνική ασφάλιση, στο πλαίσιο ενός ραγδαία αυξανόμενου ανταγωνισμού που ελάχιστα μπορεί να τους εγγυηθεί για το μέλλον.
Όλα τα πιο πάνω συνθέτουν ένα περιβάλλον απαισιοδοξίας που κάποιοι αποκαλούν euro fragility.
Παρόλα αυτά – και σε αυτό το κρίσιμο σταυροδρόμι – η Ευρώπη δείχνει ότι διαθέτει προσαρμοστικότητα.
Οι Κασσάνδρες που προέβλεπαν την καταδίκη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος μετά και την απόρριψη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος διαψεύστηκαν.
Η δίψα για αλλαγή επιβίωσε των αρνητικών δημοψηφισμάτων σε Γαλλία και Ολλανδία.
Η διαδικασία έγκρισης του Συντάγματος προχώρησε ομαλά από την πλειοψηφία των κρατών-μελών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Γερμανία. Τα δύο τρίτα των κρατών-μελών της Ένωσης, και αυτό έχει τη σημασία του, έχουν ήδη επικυρώσει τη Συνταγματική Συνθήκη,
Πρόσφατα καλωσορίσαμε δύο νέα μέλη, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, ολοκληρώνοντας έτσι επιτυχημένα τον πέμπτο κύκλο της διεύρυνσης. Επίσης: οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Κροατία και την Τουρκία συνεχίζονται, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η τελευταία.
Στις εξωτερικές της σχέσεις, η Ευρώπη βρήκε την χαμένη της φωνή είτε κατά την διάρκεια της κρίσης στο Λίβανο, είτε έναντι του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.
Παράλληλα οι θετικοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης, που παρατηρήθηκαν το τελευταίο διάστημα σε Γερμανία και Γαλλία, σε συνδυασμό με την ενδυνάμωση του ευρώ αυξάνουν τις προσδοκίες μας για το μέλλον.
Οφείλουμε, λοιπόν, να είμαστε αισιόδοξοι για το παρόν αλλά και το μέλλον.
Είμαστε ιδιαίτερα τυχεροί διότι σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή στο πηδάλιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου βρίσκεται η Γερμανία. Μία χώρα που αποτέλεσε πολλές φορές στο παρελθόν την βασική κινητήρια δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μία χώρα που έχει διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλες τις μεγάλες τομές της Ευρώπης.
Μία χώρα που είχε διανοητές όπως τον Κάρλ Κρίστιαν Φρίντριχ Κράουσε που πιστέψανε βαθιά -και από πολύ νωρίς – στην ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης.
Μόλις στις αρχές του 19 ου αιώνα ο Γερμανός αυτός φιλόσοφος, συνέλαβε την ιδέα μίας Ευρωπαϊκής λίγκας, όπως την ονόμαζε, ενός προπομπού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Είμαστε λοιπόν τυχεροί, το επαναλαμβάνω κυρίες και κύριοι, που η Γερμανία είναι αποφασισμένη ότι η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει μπροστά. Ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να ανταποκριθεί στις εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις. Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά ότι ο κόσμος δεν θα μας περιμένει. Πρέπει να δώσουμε επιτέλους τέλος στη περίοδο της εσωστρέφειας και του στρουθοκαμηλισμού.
Με αυτή την πεποίθηση – και με αυτό το όραμα – η καγκελάριος της Γερμανίας και προεδρεύουσα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Άνγκελα Μέρκελ, έχει επικεντρωθεί σε δύο βασικές κατευθύνσεις: την αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας και την αναζήτηση μεθόδων για την λεγόμενη «συνταγματοποίησή» της. Με άλλα λόγια για την αποφασιστική προώθηση του αναγκαίου νέου θεσμικού πλαισίου. Επιτρέψτε μου να σταθώ στο δεύτερο, που αποτελεί και το αντικείμενο της σημερινής μας συζήτησης.
Η Ελλάδα πιστεύει ότι η απάντηση είναι περισσότερη Ευρώπη, όχι λιγότερη.Τασσόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις, στο πλευρό της Γερμανικής προεδρίας. Η χώρα μας με την επικύρωση της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης επιβεβαίωσε έμπρακτα την πεποίθησή της ότι το νέο Σύνταγμα έρχεται να επιλύσει πολλά απ’ τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τώρα, ενώ δημιουργεί και τις συνθήκες για περαιτέρω εμβάθυνση και μετεξέλιξή της.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα ιδιαίτερα ανοικτή, τόσο έναντι των ευρωπαϊκών και των καθαρά περιφερειακών όσο και έναντι των διεθνών προκλήσεων. Αντιμετωπίζουμε όλες τις προκλήσεις ανοιχτά. Ανήκουμε στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανήκουμε στην Ευρωζώνη και υιοθετήσαμε το Ευρώ. Συμμετέχουμε στη Συνθήκη Σένγκεν. Οι επιλογές μας αυτές μας τοποθετούν στην εμπροσθοφυλακή των χωρών εκείνων που οικιοθελώς έταξαν τον εαυτό τους στην πρώτη γραμμή της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Έχουμε συνειδητά επιλέξει θέση στρατηγική και υπεύθυνη, θέση «μάχης» έναντι των κυριότερων προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην παρούσα φάση όμως θα ήτανε χρήσιμο να είμαστε σε θέση να εξετάσουμε και διάφορες εναλλακτικές στρατηγικές σε περίπτωση κατά την οποία η προσπάθεια υιοθέτησης μιας νέας Συνταγματικής Συνθήκης δεν προχωρήσει, περίπτωση την οποία, βεβαίως, απευχόμαστε.
Ο δυναμισμός για εξεύρεση λύσης δεν πρέπει να καμφθεί από τις όποιες δυσκολίες που ίσως και πάλι παρουσιαστούν.
Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να επισημάνω ότι το όχι της Γαλλίας και της Ολλανδίας στη Συνταγματική Συνθήκη δεν ήταν καθαρά ένα όχι στο Σύνταγμα. Προσωπικά πιστεύω ότι είχε να κάνει και με τις ανησυχίες των ανθρώπων που ζουν σ’ αυτές τις χώρες. Έχει να κάνει περισσότερο με την ανεργία, με την αβεβαιότητα για το οικονομικό τους μέλλον, με τον φόβο των διευρύνσεων.
Οι πολίτες της Ευρώπης πρέπει να συμμετέχουν ουσιαστικά στις αποφάσεις περί ευρωπαϊκής πολιτικής, αν θέλουμε να πετύχει η Ευρωπαϊκή ενοποίηση. Προτεραιότητά μας λοιπόν πρέπει να είναι να διαμορφώσουμε μία κοινωνία πολιτών, που να έχει τον χαρακτήρα μιας δημόσιας σφαίρας επικοινωνίας πολιτών και να εγκαθιδρύει ελεύθερες και ανοιχτές σχέσεις μεταξύ τους, όπως πολύ εύστοχα το έχει αναλύσει ο σύγχρονος Γερμανός φιλόσοφος Χάμπερμας.
Σ αυτό το πλαίσιο το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών θα ανοίξει σύντομα ένα διάλογο για την Ευρώπη και το μέλλον της με τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, πολιτών, μη κυβερνητικών οργανώσεων και της νεολαίας.
Αλλά, κυρίες και κύριοι, χρέος μας είναι να εστιάσουμε την προσοχή μας και στα προβλήματα εκείνα και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όσοι χάνουν απ’ αυτή τη διαδικασία αλλαγής. Να μην αφήσουμε κανέναν πίσω σε αυτή τη δύσκολη μεταβατική περίοδο αλλά να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες να είναι συμμέτοχοι στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Κυρίες και κύριοι,
Εάν εμείς οι Ευρωπαίοι θέλουμε να εμφυσήσουμε στην παγκοσμιοποίηση και στη νέα διεθνή πραγματικότητα τις δικές μας αξίες, θα πρέπει να προχωρήσουμε ενωμένοι. Κανένας δεν περισσεύει. Ό κόσμος αξιώνει, δικαίως, η Ευρώπη να αναλάβει ένα πολιτικό μερίδιο ευθύνης ανάλογο με το οικονομικό βάρος της.
Για να γίνει αυτό θα πρέπει κατ’ αρχάς να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών μας στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Να δώσουμε λύσεις σε καίρια ζητήματα, όπως η ανεργία, η κοινωνική συνοχή, η προστασία του περιβάλλοντος. Δίνοντας λύσεις ως μία Ένωση όχι μόνο κρατών αλλά και πολιτών.
Έχουμε χρέος όλοι μας, σε όποιο μετερίζι και αν βρισκόμαστε να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για μία Ευρώπη με κέντρο τον άνθρωπο.
Για μία Ευρώπη διευρυμένη και ισχυρή.
Μια Ευρώπη ειρήνης, ευημερίας και ανάπτυξης.
Μια Ευρώπη που θα αποτελεί πάντα πηγή έμπνευσης γιατί όχι για όλους τους λαούς της γης.
Η Ευρώπη αυτή θα αποτελεί ένα μοναδικό μωσαϊκό πολιτισμών, αντλώντας τη δύναμή της από την πολυσυλλεκτικότητά της.
Το στοίχημα είναι μεγάλο.
Τώρα θέτουμε τις βάσεις πάνω στις οποίες θα στηθεί η Ευρώπη του μέλλοντος.
Συμφωνώ απόλυτα με τη Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και προεδρεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε μία νέα ψυχή για την Ευρώπη.
Η Ευρώπη έχει ψυχή.
Πρέπει απλώς να την ζωντανέψουμε!
Αυτό θα το κάνουμε!
Αλλά θα το κάνουμε μόνο αν πιστέψουμε ξανά, με ζέση και ενθουσιασμό, στο κοινό ευρωπαϊκό μας όραμα.
Σας ευχαριστώ.