Ομιλία της ΥΠΕΞ κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη
Κυρίες και Κύριοι,
Φίλες και Φίλοι,
Η έκτη επέτειος της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων βρίσκει, μακριά από τις εστίες τους, περισσότερους από 20 εκατομμύρια ανθρώπους.
Όχι από επιλογή αλλά από ανάγκη. Την ανάγκη της επιβίωσης από καταστάσεις που για μας, στον αναπτυγμένο κόσμο, είναι αδιανόητες: πολεμικές συγκρούσεις, εμφύλιες συρράξεις, καθεστωτική βία και ανελευθερία, διακρίσεις και διώξεις.
Το κίνητρο των προσφύγων, για να εγκαταλείψουν πατρίδα, περιουσία και συγγενείς, είναι ο φόβος ζωής.
Στο σημερινό, σύνθετο, πλέγμα της μετακίνησης ανθρώπων, οι πρόσφυγες δεν αντιμετωπίζονται πάντα ως ιδιαίτερη περίπτωση. Συγχέονται με άλλους μετακινούμενους πληθυσμούς και μαζί συγχέονται και οι αιτίες φυγής. Ως αποτέλεσμα, διοικήσεις και πολίτες στη χώρα υποδοχής δυσκολεύονται να εκτιμήσουν τα διαφορετικά περιστατικά.
Υπάρχουν λόγοι που το εξηγούν.
Διαφορετικά είδη μετακινούμενων πληθυσμών χρησιμοποιούν συχνά κοινά δίκτυα και διαδρομές.
Επίσης, οι πρόσφυγες, εκτός από κίνδυνο ζωής, αντιμετωπίζουν κυρίως πρόβλημα οικονομικής επιβίωσης. Ένας άνθρωπος που διώκεται, δεν εργάζεται. Κρύβεται. Σε μια επιφανειακή και απλουστευμένη θεώρηση των πραγμάτων, ο λόγος φυγής αποδίδεται συχνότερα στην ανέχεια παρά στη δίωξη.
Μια τρίτη αιτία συνιστά η αδυναμία αναζήτησης και διασταύρωσης στοιχείων ταυτότητας πολιτών από χώρες υπό κατάρρευση. Αναπόφευκτα, οι πρόσφυγες φέρουν, σε σημαντικό βαθμό, το βάρος της απόδειξης της ιστορίας τους και συχνά η διαδικασία περιπλέκεται και καθυστερεί. Η απουσία αξιόπιστων δεδομένων είναι αγκάθι για τις χώρες υποδοχής που προσπαθούν να είναι δίκαιες, μαζί και αποτελεσματικές. Σημαντικές επίσης παράμετροι είναι η γνώση και συνεχής παρακολούθηση των διεθνών εξελίξεων. Ιδίως από την πλευρά των αρχών στη χώρα υποδοχής. Όπως εξίσου σημαντική είναι η αποφυγή πολιτικών που θα λειτουργούν ως κίνητρα για την επιδείνωση της λαθρομετανάστευσης.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, η αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, δεν είναι εύκολη και θα πρέπει να συνδυάζει: ευαισθησία, αποτελεσματικότητα και προληπτική δράση.
Πρώτον, ευαισθησία διότι οι πρόσφυγες έχουν αυξημένες ανάγκες και χρειάζονται ειδική προστασία. Η προστασία αυτή δεν εξαρτάται από καλές προθέσεις. Συνιστά δικαίωμα. Ένα δικαίωμα όμως που αναγνωρίζεται σε ορισμένους, όχι όλους.
Και εδώ είναι που χρειάζεται η δεύτερη παράμετρος, η αποτελεσματικότητα. Αποτελεσματικότητα ώστε η προστασία να παρέχεται με τρόπο ενιαίο, συστηματικό, αντικειμενικό και, κατά συνέπεια, δίκαιο.
Να παρέχεται σε όσους χρειάζεται, χωρίς αποκλεισμούς αλλά και χωρίς κατάχρηση του συστήματος. Οι πρόσφυγες θα πρέπει να τυγχάνουν αντιμετώπισης αναλόγως της περίπτωσής τους. Όχι αναλόγως της χώρας απ’ όπου προέρχονται ούτε και των χωρών όπου τους φέρνει ο δρόμος τους.
Οι προϋποθέσεις και τα κριτήρια για την παροχή προστασίας πρέπει να είναι κοινά για όλους. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να είναι δικαιότερη η αντιμετώπιση των προσφύγων αλλά και η κατανομή του βάρους μεταξύ των διαφόρων κρατών, ώστε να μην επιβαρύνονται οι ακριτικές χώρες της Ένωσης.
Τρίτον, η προληπτική δράση χρειάζεται για να καταπολεμήσουμε τις γενεσιουργές αιτίες του προβλήματος.
Ο πρόσφυγας είναι η κατάληξη μιας σειράς αποτυχιών: της αναπτυξιακής συνεργασίας, της διπλωματίας και της διαβούλευσης. Όταν δεν υπάρχει έγκαιρη διαμεσολάβηση της παγκόσμιας κοινότητας για την αποφυγή κρίσεων, όταν δεν προάγονται συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα και όταν δεν υποστηρίζεται ουσιαστικά η ανάπτυξη, οι άνθρωποι θα έχουν λόγους για να ξεριζώνονται. Οι περισσότεροι από 20 εκατομμύρια πρόσφυγες, ανά τον κόσμο, δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Ας κοιτάξουμε κατάματα την πραγματικότητα: στο Ιράκ, το Τσαντ, το Νταρφούρ, και άλλες περιοχές, θερίζουμε τις συνέπειες της διεθνούς αποτυχίας μας.
Φίλες και Φίλοι
Οι Έλληνες, για λόγους δικαιοσύνης και δικής μας αξιοπρέπειας, έχουμε επιδείξει αλληλεγγύη προς τους πρόσφυγες. Ειδικότερα σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την πρόσβαση στην εργασία, την εκπαίδευση, την υγεία και την πρόνοια. Εντός και εκτός των συνόρων μας.
Η προσπάθειά μας θα πρέπει να είναι συνειδητή, συνεχής και συστηματική. Οι πρόσφυγες δεν είναι πρόβλημα μόνο προσωπικό. Είναι πρόβλημα που αφορά όλους.
Στο πλαίσιο αυτό, μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, η Ελλάδα:
– Έχει διαθέσει και συνεχίζει να διαθέτει σημαντικούς πόρους για τη στήριξη προσφύγων, κυρίως, μέσω της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Την τριετία 2004-2006 η ελληνική συμβολή ξεπέρασε τα 7,5 εκατομμύρια δολάρια. Κατά το τρέχον έτος, η συμβολή μας ανέρχεται ήδη σε 1,8 εκατομμύρια Ευρώ και θα διατεθούν άλλα 250.000 Ευρώ για τη στήριξη προγραμμάτων της Ύπατης Αρμοστείας σε 4 χώρες της Αφρικής.
– Αξιοποιεί ευρύτερα το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών για την κάλυψη, με τρόπο άμεσο, εξειδικευμένο και ολοκληρωμένο, των ιδιαίτερων αναγκών των προσφύγων, όπως για παράδειγματο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης του ΟΗΕ.
– Προωθεί, στο εσωτερικό, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών. Από το φθινόπωρο, το Υπουργείο Εξωτερικών ξεκινάει ειδικότερη συνεργασία, με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Μέσα από συγκεκριμένες εκστρατείες ενημέρωσης και στοχευμένες δράσεις, οι δυο φορείς προσβλέπουν στην ανάδειξη των θεμάτων των προσφύγων ανά τον κόσμο, την κινητοποίηση των πολιτών και την εξασφάλιση πόρων για συγκεκριμένα προγράμματα.
– Στο εξωτερικό, στο πλαίσιο του Δικτύου Ανθρώπινης Ασφάλειας, η χώρα μας, ως προεδρεύουσα, προάγει τον παγκόσμιο διάλογο για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η τελευταία συνδέεται με την ανθρώπινη και περιφερειακή ασφάλεια. Το ειδικό ενδιαφέρον της ελληνικής Προεδρίας εστιάζεται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού: τις γυναίκες και τα παιδιά. Στόχος είναι η εγρήγορση της διεθνούς κοινότητας και η λήψη μέτρων που θα αποτρέψουν νέους ξεριζωμούς ανθρώπων στο μέλλον.
Κυρίες και Κύριοι
Πολλά έχουν γίνει, πολλά γίνονται και πολλά μένουν ακόμα να γίνουν.
Ας γίνει η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, από ημέρα προβληματισμού, ημέρα δημιουργικής σκέψης για τη σωτηρία των προσφύγων και εφαλτήριο δράσης 365 ημέρες το χρόνο.
Οι τριήμερες εκδηλώσεις, σε αυτό τον αγαπημένο χώρο, είναι ένα πολύ μικρό δείγμα της δύναμης και της δυναμικής των προσφύγων.
Ας παραδειγματιστούμε από αυτή και ας την αξιοποιήσουμε.