Αγαπητέ κ. Πρέσβυ της Πορτογαλίας στην Ελλάδα,
Κυρίες και κύριοι Πρέσβεις,
Κυρίες και Κύριοι,
Το Ambassadors’ Forum – η πρωτοβουλία αυτή του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών – είναι μια νέα πρόταση επικοινωνίας και δημόσιου διαλόγου για την εξωτερική πολιτική.
Αλήθεια είναι ότι στις μέρες μας πολλά έχουν αλλάξει στη διεθνή ζωή και μάλιστα κατά τρόπο ριζικό και ταχύτατο. Πολλά έχουν αλλάξει στον τρόπο διεξαγωγής των διεθνών σχέσεων, της εξωτερικής πολιτικής και της διπλωματίας.
Όμως υπάρχουν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά που κατά βάση μένουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Ο διάλογος η ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων, η προσπάθεια για συνεννόηση ήταν ανέκαθεν και παραμένει η καρδιά, ο πυρήνας της διπλωματίας.
Η επικοινωνία-η πραγματική ουσιαστική επικοινωνία- διαμορφώνει συναινέσεις, κτίζει γέφυρες και προωθεί συνεργασίες. Συνεργασίες που είναι ζωτικής σημασίας, ειδικά στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον των κοινών προκλήσεων και απειλών. Από την κλιματική αλλαγή έως την αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας. Από τη διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής έως την καταπολέμηση της φτώχειας και τη διασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης.
Τα προβλήματα αυτά δεν γνωρίζουν σύνορα. Απαιτούν συναίνεση. Απαιτούν κοινές προσπάθειες.
Όλα αυτά δεν αφορούν μόνον τις κυβερνήσεις και τους κυβερνώντες, ή τους επαγγελματίες της εξωτερικής πολιτικής και της διπλωματίας. Αφορούν πρωτίστως, θα έλεγα τους λαούς.
Στην εποχή μας, η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή στον προβληματισμό και στην από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων, δεν είναι απλώς χρήσιμη. Είναι επιβεβλημένη.
Μόνο μέσα από τον διάλογο – το δημοκρατικό, νηφάλιο, διάλογο – γίνονται ευρύτερα κατανοητές οι πολιτικές επιλογές, οι απαραίτητες πολιτικές αποφάσεις και οι αναγκαίες δράσεις. Αυξάνονται έτσι και ενισχύονται οι προοπτικές της αποτελεσματικότητάς τους.
Αυτό διδάσκει, άλλωστε, η Αθηναϊκή Δημοκρατία.
Διαβάζω από τον Επιτάφιο του Περικλέους σε μετάφραση Ελευθερίου Βενιζέλου:
«Εμείς (δηλαδή οι Αθηναίοι) εκείνον που δεν μετέχει στα δημόσια πράγματα, θεωρούμε όχι φιλήσυχον αλλ’ άχρηστον πολίτην…πιστεύοντες ότι τα έργα ζημιώνει όχι η συζήτησις, αλλά το να μη διαφωτιστή κανείς προηγουμένως δια της συζητήσεως, πριν έλθει η ώρα της δράσεως».
Και συνεχίζει.
«Είμεθα εξαιρετικώς τολμηροί στη δράσιν και συγχρόνως μελετώμεν οι ίδιοι κατά βάθος όσα πρόκειται να επιχειρήσωμεν…»
Η παραδοχή αυτή χαρακτηρίζει την εξωτερική μας πολιτική.
Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας είναι πολιτική που την κατευθύνει η λογική της αναζήτησης συναινέσεων και συνεργασιών. Η λογική της επίλυσης προβλημάτων με τρόπους αμοιβαίως αποδεκτούς.
Αποτελεί βαθειά μας πεποίθηση ότι η εμμονή σε στείρα και αντιπαραγωγική αδιαλλαξία, διαιωνίζει βλαπτικές εκκρεμότητες. Γίνεται έτσι πηγή σοβαρών προβλημάτων.
Άλλωστε ως ένα από τα παλαιότερα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι να εργάζεσαι εποικοδομητικά για εξεύρεση κοινών τόπων και συναινέσεων. Μόνον έτσι μπορεί να υπάρξει και να σφυρηλατηθεί η αλληλεγγύη μεταξύ εταίρων και συμμάχων. Το γνωρίζουμε και ως ένα από τα παλαιότερα μέλη του ΝΑΤΟ. Το παλαιότερο στην περιοχή μας.
Ακριβώς αυτήν την πολιτική του διαλόγου και της αναζήτησης κοινώς αποδεκτών λύσεων και σχέσεων καλής γειτονίας, έχει σήμερα ανάγκη η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, που βρίσκεται – και πάλι- αντιμέτωπη με σοβαρά ζητήματα για το παρόν και το μέλλον της.
Κατ’ ουσίαν, διάλογος είναι και η διαπραγμάτευση. Η διαπραγμάτευση όμως δεν πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνον, χάριν του διαλόγου.
Ο εξέχων Έλληνας διπλωμάτης, Βύρων Θεοδωρόπουλος, γράφει:
«Η διαπραγμάτευση είναι ένα διάλογος που όταν αρχίζει έχει συγκεκριμένο στόχο. Δηλαδή, να καταλήξει σε κάποια συγκεκριμένη ρύθμιση, γραπτή ή προφορική, αλλά πάντως πολιτικά και νομικά δεσμευτική».
Το πώς προσέρχεται κανείς σε μια διαπραγμάτευση έχει μεγάλη σημασία. Προσέρχεται με διακηρυγμένη την αμετακίνητη αδιαλλαξία του; ή με εποικοδομητική διάθεση και καθαρές θέσεις για ένα καλύτερο μέλλον ;
Αξίζει να μνημονευθεί εδώ ένα κείμενο συμβουλών προς νέο διαπραγματευτή.
« – Να ακούς προσεκτικά τις θέσεις και τα μηνύματα του συνομιλητή σου.
– Να αναζητάς σημεία μιας δυνατής συμφωνίας.
– Να μην ξεχνάς ότι όσο πιο σύντομα επιτευχθεί μια κοινά αποδεκτή και δίκαιη λύση τόσο μεγαλύτερη αξία θα έχει.
– Ο χρόνος είναι ένα σοβαρό στοιχείο στην πολιτική και η υπερβολική καθυστέρηση είναι καθαυτή ένα είδος αποτυχίας που δεν θα σε ωφελήσει.
– Να είσαι πάντα ευγενής και ευπρεπής προς τους συνομιλητές σου της άλλης πλευράς. Να μην τους ερεθίζεις χωρίς λόγο.
-Μην παρασύρεσαι από τη ματαιόδοξη επιθυμία να θριαμβεύσεις κατατροπώνοντας τον άλλο.
– Πάνω απ’ όλα μην χάνεις την ψυχραιμία σου.»
Οποιοδήποτε σχόλιο θα ήταν περιττό.
Το κείμενο αυτό γράφτηκε στις αρχές του 15ου αιώνα από τον Bernard de Rosier, Πρέσβυ της Γαλλίας στη Πύλη της Καστίλλης.
Η φωνή αυτή της πείρας και της νηφαλιότητας που έρχεται από τα βάθη του χρόνου είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Δείχνει ότι στη διπλωματία μερικές αλήθειες παραμένουν αναλλοίωτες στο πέρασμα των αιώνων.
Με αυτές τις σκέψεις αφήνω το βήμα στον σημερινό προσκεκλημένο του Ambassadors’ Forum και του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, τον Πρέσβυ της φίλης Πορτογαλίας.
Είμαι σίγουρη ότι θα ακολουθήσει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Σας ευχαριστώ.