Κυρίες και Κύριοι,
Είναι μεγάλη μου χαρά που βρίσκομαι σήμερα ανάμεσα σας, στην παρουσίαση του βιβλίου για τον Γκράτσι, το οποίο επιμελήθηκε με τόση φροντίδα η Υπηρεσία του Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών. Θέλω να δώσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στην Προϊσταμένη της Υπηρεσίας, κ. Τομαή, για την προσεκτική επιμέλεια του βιβλίου. Έχοντας διαβάσει το βιβλίο, δεν μπορώ παρά να αναγνωρίσω τη διαχρονική διδακτική του διάσταση. Είναι χρέος μας, με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου, να αποτίσουμε φόρο τιμής στον Πρέσβη Γκράτσι, ο οποίος επεδίωξε κατά τη θητεία του την εξομάλυνση των σχέσεων Ελλάδας Ιταλίας. Εμπλουτίζοντας τις ιστορικές μας γνώσεις όσον αφορά την ταραγμένη εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναγνωρίζουμε σήμερα το εξαιρετικό σημείο στο οποίο βρίσκονται οι διμερείς μας σχέσεις.
Φίλες και Φίλοι,
Είναι αλήθεια ότι το ενδιαφέρον της ιστορικής κοινότητας για την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παραμένει αμείωτο. Το βιβλίο του Γκράτσι ρίχνει φως σε μια εποχή σκοτεινή για τις σχέσεις της Ελλάδας με την Ιταλία, όταν ολόκληρη η Ευρώπη βρισκόταν σε αναβρασμό. Η σειρά άρθρων που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Τζιορνάλε Ντελ Ματτίνο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τον Γκράτσι, είχε ως κύριο στόχο να αποκαταστήσει την εικόνα του ιταλικού λαού και να αποφευχθεί η σύνδεσή του με τον Ιταλό δικτάτορα, Μπενίτο Μουσολίνι. Στα κείμενα του, ο Πρέσβης Γκράτσι ξεκαθαρίζει ότι και μεταφέρω τα λόγια του, κίνητρό του ήταν να πληροφορήσει την ιταλική κοινή γνώμη «για πολλά άγνωστα ή κακώς γνωστά γεγονότα γύρω από την καταστρεπτική ελληνική περιπέτεια στην οποία έριξε ο φασισμός την Ιταλία».
Στο πλαίσιο αυτό, ο Γκράτσι αποτύπωσε με εύγλωττο τρόπο τις αμφιταλαντεύσεις της κυβέρνησής του, τις παραμονές της κήρυξης του πολέμου στην Ελλάδα, καθώς και την πολυδιάσπαση των κέντρων αποφάσεων που καθόριζαν την εξωτερική πολιτική της προπολεμικής Ιταλίας. Συγχρόνως, ο συσχετισμός των αντικρουόμενων δυνάμεων της εποχής και τα στρατηγικά τους συμφέροντα για την απόκτηση του έλεγχου της ανατολικής Μεσογείου, αποτελούσαν το βασικό εμπόδιο στη χάραξη μιας υγιούς πολιτικής από την Ιταλία. Ο Γκράτσι στέκεται ιδιαίτερα σε αυτά τα σημεία τριβής και μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες. Αναφέρεται σε γεγονότα, όπως ο τορπιλισμός της Έλλης καθώς και στη δραματική στιγμή της επίδοσης του ιταλικού τελεσιγράφου στον τότε Πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ιωάννη Μεταξά.
Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ο Γκράτσι εξιστορεί τις συστηματικές και φιλότιμες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να κρατήσει αποστάσεις από τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων της εποχής και να σφυρηλατήσει σχέσεις φιλίας και συνεργασίας με όλα τα κράτη της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της γειτονικής Ιταλίας. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες αυτές, ο πόλεμος και οι καταστρεπτικές του συνέπειες δεν αποφεύχθηκαν. Ο Γκράτσι μας φέρνει αντιμέτωπους με τον παραλογισμό της εποχής του και τις ηθικές συγκρούσεις των πολιτικών προσώπων που μεσουρανούσαν.
Φίλες και Φίλοι,
Η ιστορική κατανόηση της μελανής περιόδου των ελληνοιταλικών σχέσεων είναι χρήσιμη προκειμένου να μην επαναλάβουμε, ποτέ εις το εξής, λάθη του παρελθόντος. Όπως χαρακτηριστικά καταθέτει ο Herbert Gibbons και μεταφέρω τα λόγια του: «Ο λόγος για τον οποίο μελετάμε το παρελθόν είναι για να κατανοήσουμε το παρόν και να προετοιμαστούμε για το μέλλον».
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα και η Ιταλία ανέπτυξαν άριστες σχέσεις. Σήμερα, οι χώρες μας μιλούν ανοιχτά για τα δεινά που τους προκάλεσαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και συμφωνούν στο ότι επρόκειτο για ένα μεμονωμένο κακό επεισόδιο της ιστορίας τους. Μέσα από την αποκήρυξη του παραλογισμού του πολέμου, οι χώρες μας κατάφεραν και έχτισαν υγιείς σχέσεις φιλίας και εμπιστοσύνης, οι οποίες διατηρούνται σε άριστο επίπεδο τα τελευταία, περίπου, 60 χρόνια. Άλλωστε, οι σχέσεις τόσο των λαών όσο και των ηγετών μας στηρίζονται πάνω σε ένα ισχυρό κοινό θεμέλιο: την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά των δύο χωρών μας και τα ειλικρινή αισθήματα αλληλεγγύης που νιώθουν οι λαοί μας, ο ένας για τον άλλον.
Το ιδιαίτερα πλούσιο πολιτιστικά παρελθόν μας, τόσο της Ελλάδας όσο και της Ιταλίας, αποτέλεσε ισχυρό συνδετικό κρίκο. Σήμερα, οι δυνατότητες για δημιουργική συνεργασία στον τομέα αυτό, παρουσιάζονται άφθονες. Γνωρίζουμε ότι οι πολιτιστικές δραστηριότητες με θέμα την Ελλάδα είναι πολυάριθμες στην Ιταλία και είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για αυτό. Αντίστοιχα, η πολιτιστική παρουσία της Ιταλίας στην Ελλάδα είναι πλούσια και ολοένα ενισχύεται. Παράλληλα, πρέπει να σας ομολογήσω ότι, χαίρομαι ιδιαίτερα με την έντονη παρουσία της Ελληνικής ομογένειας στην Ιταλία, η οποία αποτελεί ανθρώπινη γέφυρα συνεργασίας και γνήσιο συστατικό της φιλίας μας.
Κυρίες και Κύριοι,
Σήμερα, η Ελλάδα και η Ιταλία συνεργάζονται αρμονικά σε όλους τους τομείς. Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας επιβεβαίωσε την ιδιαίτερα ικανοποιητική πραγματικότητα στις σχέσεις Ελλάδος και Ιταλίας και βεβαίως, τις εξαιρετικές δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη. Δεν σας κρύβω, ότι παρακολούθησα με ιδιαίτερη προσοχή τις εποικοδομητικές δηλώσεις της ιταλικής ηγεσίας όσον αφορά στην επίλυση του Κυπριακού ζητήματος.
Ως Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, θέλω να σας διαβεβαιώσω με τη σειρά μου ότι διατηρούμε πολύ καλές σχέσεις με τη γείτονα χώρα μας, οι οποίες μάλιστα ενισχύονται στο πλαίσιο της συνεργασίας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ. Και οι δύο χώρες υποστηρίζουμε σταθερά την επιτυχία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και δουλεύουμε εποικοδομητικά για την περαιτέρω εμβάθυνση σε όλους τους τομείς συνεργασίας.
Η Ελλάδα και η Ιταλία καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε η Ε.Ε. να μιλά με μια φωνή στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής. Συμφωνήσαμε ομόφωνα στην υιοθέτηση κοινής θέσης στο πλαίσιο της Ε.Ε για την επίλυση της κρίσης στη Γεωργία. Παράλληλα, είμαστε ιδιαίτερα φιλόδοξοι για την πρόοδο που συντελείται στον τομέα της Μετανάστευσης και του Ασύλου. Ως μεσογειακές χώρες, επιδιώκουμε την ανάληψη κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών και μέτρων για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και την οριοθέτηση της νόμιμης. Επιπλέον, οι χώρες μας παίρνουν ιδιαίτερα σημαντικές πρωτοβουλίες και αναλαμβάνουν κοινή δράση στο χώρο της ενέργειας.
Τόσο διμερώς, όσο και στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών, η Ελλάδα και η Ιταλία συνεργάζονται στενά για την αντιμετώπιση όλων των μεγάλων διεθνών προκλήσεων. Οι χώρες μας αποτελούν, λόγω της γεωστρατηγικής τους θέσης, σημαντικούς παράγοντες σταθερότητας και ειρήνης στην ευαίσθητη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Δίνουμε από κοινού τη μάχη κατά της εξάπλωσης του οργανωμένου εγκλήματος, της υπανάπτυξης, της τρομοκρατίας σε όλες της τις μορφές και αντιμετωπίζουμε με συνέπεια και συνοχή την χρηματοπιστωτική κρίση που χτυπά εδώ και ένα χρόνο την πόρτα της Ευρώπης.
Κυρίες και Κύριοι,
Ζούμε σε μια περίοδο κρίσιμη για τις οικονομίες και κατ’ επέκταση για τις κοινωνίες όλου του κόσμου. Σήμερα, η ευρωπαϊκή οικονομία προσπαθεί να αντισταθεί στις δυσμενείς συνθήκες που επικρατούν. Δυστυχώς, ήδη κάποιες ευρωπαϊκές οικονομίες έχουν εισέλθει στα πρώτα στάδια της ύφεσης. Ειδικά τώρα, σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, θα ήθελα να τονίσω τη σπουδαιότητα της οικονομικής συνεργασίας των χωρών μας. Είναι απόλυτα φυσικό και ανθρώπινο, στο άκουσμα μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης να επικρατεί επιφυλακτικότητα και στασιμότητα στις οικονομικές δραστηριότητες όλου του κόσμου. Όμως, φίλες και φίλοι, η λύση δεν είναι η στασιμότητα. Αντίθετα, αν θέλουμε να απαλλαγούμε από την κρίση πρέπει να αναπτύξουμε μια δυναμική, ανταγωνιστική και εξωστρεφή οικονομία, ανακτώντας την εμπιστοσύνη μας στους θεσμούς. Θα σας πω ότι η κρίση μας έκανε σοφότερους. Πλέον, έχουμε κοινή συνείδηση ότι οι ευρωπαϊκές οικονομίες προκειμένου να λειτουργήσουν εύρυθμα χρειάζονται έλεγχο, κρατική πολιτική παρέμβαση και υιοθέτηση ενός υγιούς ρυθμιστικού πλαισίου.
Η ελληνική οικονομία αποδεικνύει καθημερινά τις αντοχές και τις άμυνες που διαθέτει. Ταυτόχρονα, η Ιταλία αποτελώντας την 7η παγκόσμια οικονομική δύναμη, συμμετέχει αποφασιστικά στους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς και σε διμερές επίπεδο, παραμένει για την Ελλάδα ο δεύτερος εμπορικός μας εταίρος. Η Ιταλία είναι η δεύτερη χώρα προορισμού των ελληνικών προϊόντων. Επιπλέον, ο τουρισμός αποτελεί έναν ακόμη τομέα, στον οποίο έχουμε εποικοδομητική συνεργασία. Η Ελλάδα και η Ιταλία αποτελούν πολύ ελκυστικούς τουριστικούς προορισμούς, γεγονός που εν μέρει εξηγείται από την έντονη πολιτισμική μας συγγένεια.
Κυρίες και Κύριοι,
Σήμερα, η Ελλάδα και η Ιταλία ανταποκρίνονται στα κελεύσματα του σύγχρονου, πολυδιάστατου διεθνούς περιβάλλοντος και η γόνιμη συνεργασία τους έχει επεκταθεί σε όλους τους τομείς. Στο βιβλίο για τον Γκράτσι, μελετήσαμε λεπτομερώς τη διπλωματική ιστορία δύο σύγχρονων δημοκρατιών. Εστιάζοντας στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας και Ιταλίας, επιβεβαιώσαμε ότι είναι εφικτό δύο χώρες που συγκυριακά βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα, να συνεργάζονται σήμερα αρμονικά, αφήνοντας πίσω ένα κακό επεισόδιο του παρελθόντος τους. Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Γκράτσι για την τιμή που μας κάνει και βρίσκεται σήμερα κοντά μας καθώς και τον καθηγητή κ. Σβωλόπουλο και τον Πρέσβη μας, κύριο Αποστολίδη. Στη δύσκολη οικονομικά και πολιτικά συγκυρία που διανύουμε, το παρόν βιβλίο μας προσφέρει πλούσιο ιστορικό υλικό και αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τους Έλληνες και τους Ιταλούς.
Σας ευχαριστώ.