Κυρίες και κύριοι,
Φίλες και φίλοι, καλωσορίσατε στο Υπουργείο Εξωτερικών.
Μια από τις προτεραιότητές μου, όταν ανέλαβα στο Υπουργείο Εξωτερικών, ήταν – και παραμένει – η ενίσχυση της συνεργασίας με διεθνείς οργανισμούς για ζητήματα με παγκόσμια διάσταση και παγκόσμιο ενδιαφέρον.
Πολύ δε περισσότερο, η συνεργασία με οργανισμούς που έχουν παρουσία στην Ελλάδα, όπως είναι και η UNICEF.
Στο πλαίσιο αυτό, θα σας θυμίσω ότι, μόλις πριν τρεις ημέρες, παρουσιάσαμε μια εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τις παγκόσμιες προσφυγικές κρίσεις με το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη χώρα μας.
Στη σημερινή, παρόμοια εκδήλωση, το θέμα αιχμής είναι διαφορετικό, πλην όμως όχι λιγότερο ευαίσθητο: η εμπορία και διακίνηση παιδιών.
Ένα ακόμα ζήτημα με παγκόσμια διάσταση, δεδομένου ότι συνδέεται στενά με την φτώχεια, την υπανάπτυξη αλλά και το οργανωμένο έγκλημα. Προβλήματα, δηλαδή, τα οποία δεν περιορίζονται και δεν επηρεάζουν μόνο ένα κομμάτι της γης, αλλά έχουν ευρύτερες επιπτώσεις, ορατές και στις κοινωνίες μας όπου το δίχτυ ασφάλειας και προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του παιδιού είναι ενισχυμένο, σε σχέση με τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που σε αυτό το τραπέζι καθόμαστε μαζί με τον Πρόεδρο της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNICEF, τον Λάμπρο τον Κανελλόπουλο. Πέρα από τα χρόνια φιλίας και αμοιβαίας εκτίμησης που μας συνδέουν, με τον Λάμπρο τον Κανελλόπουλο έχουμε μοιραστεί πολλές σκέψεις και προβληματισμούς γύρω από τις σύγχρονες μορφές εκμετάλλευσης των παιδιών. Το αποτέλεσμα ήταν να ενώσουμε τις δυνάμεις μας σε μια από κοινού προσπάθεια, πρωτοβουλία και συνεργασία. Ο ίδιος, στη συνέχεια, θα κάνει μια σύντομη αναδρομή σε αυτή τη σύμπραξη καθώς και στα αποτελέσματά της.
Φίλες και φίλοι,
Αυτή τη φορά, χωρίς να αλλάζουμε τον βασικό προσανατολισμό μας, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στη σχέση της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της εμπορίας και διακίνησης παιδιών στον κόσμο.
Ξεκινήσαμε από την παραδοχή ότι σε περιόδους κρίσης, και μάλιστα αυτού του είδους, η πίεση για εκμετάλλευση των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, των παιδιών, των γυναικών και των φτωχών, θα είναι αυξημένη. Ιδίως για τα παιδιά που οι μηχανισμοί αντίστασης είναι οι πλέον ανίσχυροι, ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος. Πρώτον, γιατί τα ίδια τα παιδιά μπορούν να ξεγελαστούν από τις μεγάλες υποσχέσεις των κυκλωμάτων εκμετάλλευσης. Και δεύτερον, διότι το ίδιο μπορεί να συμβεί εξίσου και με τους γονείς τους, οι οποίοι προσβλέπουν, ρισκάροντας, σε ένα καλύτερο μέλλον για αυτά, με αγαθά που οι ίδιοι δεν θα μπορέσουν ποτέ να τους προσφέρουν.
Σε μια εποχή που οι ανάγκες αυξάνουν και το πραγματικό εισόδημα συρρικνώνεται, η πίεση για φθηνά αγαθά και υπηρεσίες, τόσο στον αναπτυγμένο όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, εντείνεται. Όμως τα φθηνά αγαθά και οι υπηρεσίες φοβούμαι πως συνήθως υποκρύπτουν αδήλωτη, ανασφάλιστη και με επαχθείς όρους, εργασία, με αμοιβή μηδαμινή ή απολύτως δυσανάλογη του κόπου και του χρόνου που καταβάλλονται.
Σε μια τέτοια κατάσταση, επωφελείται ο καταναλωτής και πελάτης που βρίσκει σε χαμηλότερο κόστος αγαθά και υπηρεσίες και προσελκύεται να αγοράσει. Επωφελείται όμως και ο παραγωγός και πάροχος που διατηρεί, αν όχι αυξάνει, την κατανάλωση και μαζί το περιθώριο κέρδους του.
Αυτό το σχήμα, αν το δει κανείς αναπαραγόμενο ευρύτερα, έχει σωρευτικές κοινωνικές συνέπειες. Περιορισμένη κοινωνική αντίδραση και αντίσταση στα φαινόμενα εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, μεγαλύτερη ανοχή και σιωπή και, βεβαίως, προσφορότερο πεδίο δράσης για τα κυκλώματα.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη συνέπεια, εξίσου δυσάρεστη και αποκαρδιωτική για το μέλλον. Ο εκμεταλλευόμενος, χωρίς απαραίτητα να παύει να έχει συναίσθηση της εκμετάλλευσης που υφίσταται, είναι πιθανό να υπομένει το ρόλο του θύματος, προσβλέποντας σε ένα εισόδημα ή σε ευκαιρίες που δεν θα είχε παραμένοντας «ελεύθερος», καθηλωμένος στην απόλυτη φτώχεια και την παντελή έλλειψη προοπτικής.
Σε κάθε περίπτωση, η παγκόσμια οικονομική κρίση «θολώνει» το τοπίο, αφήνοντας περιθώρια για διατήρηση, αν όχι έξαρση του φαινομένου και μάλιστα όχι με την μορφή της απόλυτης σκλαβιάς. Αλλά με τη μορφή ενός εξαναγκασμού όπου το ίδιο το θύμα κατά κάποιο τρόπο αποδέχεται, λόγω της έλλειψης ουσιαστικών επιλογών και διεξόδων από την ανέχεια.
Σε ό,τι αφορά τα παιδιά, ο κίνδυνος ξεπερνά την ίδια τη θυματοποίησή τους. Ακόμα κι αν τα ίδια δεν γίνουν θύματα, εξοικειώνονται σταδιακά με την ιδέα και τις εικόνες της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι τέτοιες πρακτικές αποτελούν μοιραία για κάποιους άτυχους «αναγκαίο κακό» και μονόδρομο επιβίωσης.
Τέτοιες αντιλήψεις, αναμφίβολα, διαιωνίζουν το πρόβλημα, διευκολύνουν τη δράση των κυκλωμάτων εκμετάλλευσης και οδηγούν σε μαρασμό γενιές ολόκληρες και κοινωνίες.
Φίλες και φίλοι,
Η άποψή μας – που αποτελεί και το βασικό μήνυμα της εκστρατείας που παρουσιάζουμε σήμερα – είναι ότι έχουμε χρέος, κυρίως εμείς που ζούμε στο εύπορο κομμάτι αυτού του κόσμου, να μην αφήσουμε την οικονομική κρίση να γίνει κρίση αξιών.
Και εξηγούμαι: Σε δύσκολες οικονομικά εποχές, ακόμα και οι εύρωστες οικονομίες αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Οφείλουμε όμως να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Άλλο να λείπει το καθημερινό φαγητό, το νερό και το καταφύγιο – όπως συμβαίνει σε ανθρώπους που ζουν με κάτω από δυο δολάρια την ημέρα στον αναπτυσσόμενο κόσμο – και άλλο να λείπει ένα καλύτερο μοντέλο αυτοκινήτου από την οικογένεια. Σε κάθε περίπτωση, το είδος των αναγκών διαφέρει αισθητά και είναι αυτή η ανισορροπία που εντείνει τον κίνδυνο κοινωνικών εντάσεων, εθνοτικών συγκρούσεων καθώς και μαζικών ανεξέλεγκτων μετακινήσεων.
Η εκστρατεία που σχεδιάσαμε βασίζεται πολύ στη λογική του αλληλένδετου αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου και στη λογική των διαφορετικών αναγκών και αγαθών που για κάποιους είναι δεδομένα και για άλλους πιεστικά ζητούμενα. Οι πρωταγωνιστές είναι παιδιά εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης, παιδιά που επαιτούν, παιδιά που εξαφανίζονται χωρίς κανείς να μπορεί να τα αναζητήσει, διότι απλώς δεν ξέρει ότι χάθηκαν.
Και επειδή αυτές οι σκηνές καταγράφονται περισσότερο στη ζωή και τη μνήμη ορισμένων παιδιών παρά στο φακό, το τηλεοπτικό μήνυμα της εκστρατείας χρησιμοποιεί την τεχνική των κόμικς για να περάσει το μήνυμά του.
Η προσδοκία μας είναι ότι ο τρόπος είναι εύστοχος και το κοινωνικό μήνυμα σαφές.
Το δεύτερο σκέλος αυτής της νέας εκστρατείας, που απλώς θα αναφέρουμε σήμερα γιατί θα παρουσιαστεί μόλις ολοκληρωθεί, είναι μια μελέτη της UNICEF για τις επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης σε σχέση με την εμπορία και διακίνηση παιδιών στον κόσμο. Μια μελέτη που θέλουμε να λειτουργήσει ως εργαλείο τόσο για την τρέχουσα όσο και για μελλοντικές κρίσεις που μπορεί να συμβούν στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας, σήμερα εδώ, μια μέρα «δύσκολη», στο μέσο του καλοκαιριού και των θερινών διακοπών.
Να ευχαριστήσω ακόμα μια φορά τη UNICEF για τη συνεργασία αλλά και την Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας του Υπουργείου Εξωτερικών η οποία, χρόνια τώρα με τρόπο συστηματικό, συγχρηματοδοτεί δράσεις και προγράμματα για την καταπολέμηση του trafficking εντός και εκτός συνόρων.
Θα κλείσω με μια παραίνεση προς τους εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης που είναι σήμερα κοντά μας και σε όσους θα πάρουν το υλικό της εκστρατείας.
Καμιά τέτοια προσπάθεια δεν θα έχει αποτέλεσμα χωρίς τη δική σας ενεργό συμμετοχή και συμβολή στην προβολή και ανάδειξη του θέματος που μας απασχολεί.
Σας ευχαριστώ πολύ.