Κυρίες και κύριοι, Φίλες και φίλοι,

Ευχαριστώ θερμά το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, καθώς και την Εταιρεία «Συμεών Τσομώκος» για την πρόσκλησή τους να κάνω τις εισαγωγικές παρατηρήσεις σε αυτό το τόσο επίκαιρο Συνέδριο που ξεκινά, για την «Ελλάδα εν μέσω περιφερειακών κρίσεων».

Το θεωρώ τιμή μου να μοιραστώ ορισμένες σκέψεις μου μαζί σας. Έχοντας το προνόμιο της εισαγωγής θα ήθελα, με την άδειά σας, να θέσω όχι μόνο το θέμα των περιφερειακών κρίσεων, που μας περιβάλλουν, αλλά και το ζήτημα των προβλημάτων που ως Ευρώπη μας ταλανίζουν. Τα προβλήματα αυτά είτε συντελούν στην εκδήλωση αυτών των κρίσεων, είτε μας καθιστούν πλήρως ή μερικώς ανίκανους, ως Ευρώπη, να συμβάλουμε αποτελεσματικά στην επίλυση τους.

Κυρίες και κύριοι,

Βρισκόμαστε ενώπιον μιας πρωτοφανούς κατάστασης. Αντιμετωπίζουμε ταυτοχρόνως

το τεράστιο δικό μας πρόβλημα, πρόβλημα που τυπικώς είναι η κρίση χρέους αλλά που, στην ουσία, αποτελεί προϊόν και κατάληξη μιας κοινωνικής και πολιτικής ανεπάρκειας της χώρας μας. Και, ταυτοχρόνως, η ένωση κρατών στην οποίαν ανήκουμε, η ΕΕ, βρίσκεται μέσα σε πολλαπλή δίνη η ίδια, ενώ μας περιβάλλουν ευρύτατες και πολλαπλές περιφερειακές κρίσεις!

Είναι αδύνατον κατά τη γνώμη μου να κατανοήσει κανείς το ευρύτερο πρόβλημα της περιοχής χωρίς να λάβει υπόψη του ότι, όπως προείπα, η ευρωπαϊκή κρίση επιδρά

τόσο στην χώρα μας όσο και σε ολόκληρη την περιφέρεια της Ευρώπης. Και επιδρά με δύο τρόπους: πρώτον, δεν αποτρέπει την εκδήλωση των κρίσεων – εφόσον οι ίδιοι είμαστε απορροφημένοι με την δική μας – και, δεύτερον, δυσχεραίνει σημαντικά τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να τις αντιμετωπίσει, παρόλο που βρίσκονται

ακριβώς έξω από την πόρτα της. Πώς επιδρούν; Θα αρκούσαν δύο παραδείγματα:

πρώτον το ότι αντιμετωπίζουμε, εξαιτίας των περιφερειακών αυτών κρίσεων, απίστευτα μεταναστευτικά κύματα προς τις χώρες μας.

Τα κύματα αυτά ακολουθεί ένα «ντόμινο» πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων, τόσο στην κάθε μία από τις χώρες μας χωριστά, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά. Και, δεύτερον, το ότι επανατοποθετούνται επί το δυσμενέστερον οι σχέσεις μας με άλλους διεθνείς ή περιφερειακούς παίκτες, π.χ. την Ρωσία ή την Τουρκία.

Η κρίση στην Ουκρανία, καθώς και εκείνη στην Συρία, προσέθεσε μια νέα μείζονα αντιπαλότητα στο ευρωπαϊκό και περιφερειακό σκηνικό εν είδει αναβίωσης του ψυχρού πολέμου με την Ρωσία, μια 15ετία σχεδόν μετά την λήξη του. Αντίστοιχα προβλήματα

αντιμετωπίζουμε με την Τουρκία: η παρούσα κυβέρνησή της – και οι αντιλήψεις οι οποίες την διακατέχουν – επιδρούν άμεσα στην εξέλιξη της μεγαλύτερης από όλες τις περιφερειακές κρίσεις που μας ταλανίζουν. Σε εκείνη της Μέσης Ανατολής, με αποκορύφωμα τον Συριακό εμφύλιο πόλεμο και το πρόβλημα αντιμετώπισης των τρομοκρατών του «Ισλαμικού Κράτους», το οποίο δεν είναι ισλαμικό ούτε κράτος.

Κυρίες και κύριοι,

Η Ελλάδα, λοιπόν, για να αναφερθώ ευθέως στον προβληματισμό που αντανακλά ο τίτλος του Συνεδρίου, βρίσκεται στο μέσον όλων αυτών των αλληλένδετων κρίσεων:

της δικής της και της ευρύτερης του Ευρώ. Της ευρωπαϊκής (θεσμικής, οικονομικής, κοινωνικής – και της κρίσης εξωτερικών σχέσεων). Και, τέλος, καθώς βρίσκεται γεωγραφικά κοντά σε όλες τις εστίες των περιφερειακών συγκρούσεων για τις οποίες μιλάμε, ασφαλώς καλείται να πληρώσει τις συνέπειες και αυτών των κρίσεων. Και βρίσκεται στην χειρότερη στιγμή για να το κάνει: H παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 αποκάλυψε τις αδυναμίες του διεθνούς οικονομικού συστήματος και η Ελλάδα ήταν ο πρώτος κρίκος που έσπασε όταν η κρίση έφτασε στην Ευρώπη.

Κυρίες και κύριοι,

Πώς θα αντιμετωπισθούν οι περιφερειακές κρίσεις που μας περιβάλλουν, όταν έχουμε τέτοιο μείζον εσωτερικό πρόβλημα, συνδυασμένο με το άλυτο ΔΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΕ; Σε έναν τύποις πολυκυτταρικό οργανισμό, ένα κύτταρο, η Γερμανία, κυριαρχεί οικονομικά. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο πολιτικά. Έχει σωστά λεχθεί από τον Γιόσκα Φίσερ ότι «το πρόβλημα της Γερμανίας είναι ότι είναι μεγάλη στην Ευρώπη αλλά μικρή στον κόσμο». Το ευρύτερο δομικό κι ο γερμανικός γιγαντισμός είναι δύο από τα πιο κεντρικά προβλήματα της Ευρώπης. Επιδρούν αρνητικά στην αντιμετώπιση τόσο των δικών της όσο και των περιφερειακών κρίσεων. Όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Friedman μιλώντας για την ΕΕ, αγαπητοί φίλοι, «πρακτικώς πρόκειται για μια κοινή αγορά που περιβάλλει μια γιγάντια εξαγωγική οικονομία, την τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγική οικονομία παγκοσμίως». Δεν έχουμε λοιπόν την οργάνωση, δεν έχουμε τη δομή και δεν έχουμε τα μέσα να αντεπεξέλθουμε σε κρίσεις σαν κι αυτές που μας περιβάλλουν.

Κυρίες και κύριοι,

Θα έλθω τώρα στις περιφερειακές κρίσεις. Μέσα σε μια πενταετία, βρισκόμαστε πλέον ενώπιον συνολικής σχεδόν κατάρρευσης στον άμεσο γεωστρατηγικό περίγυρο

της Ευρώπης – και φυσικά της Ελλάδας.

Εργασθήκαμε σκληρά κυρίως με την Γαλλία και την Ισπανία, για να καταλήξουμε στην υπογραφή της «Ένωσης για την Μεσόγειο». Αλλά, πιστεύει σήμερα κανείς ειλικρινά ότι, με την κατάσταση που επικρατεί πλέον στη νότια ακτή της Μεσογείου, μπορούμε να εφαρμόσουμε πολλά απ’ αυτά που συμφωνήσαμε;Εργασθήκαμε εξίσου σκληρά για την Ανατολική Πολιτική Γειτονίας και για τη Μαύρη θάλασσα. Αλλά, η κρίση στην Ουκρανία άλλαξε τις προτεραιότητες. Και οι παγωμένες διενέξεις στην Υπερδνειστερία, την Οσσετία, το Ναγκόρνο Καραμπάχ κ.α. παραμένουν.Η «Αραβική Άνοιξη», με κάποιες σχετικά φωτεινές εξαιρέσεις, όπως π.χ. την Τυνησία, κατέρρευσε. Οι δε λαοί που ξεσηκώθηκαν βρίσκονται πλέον ενώπιον του διλήμματος «στρατιωτική δικτατορία ή ισλαμικό καθεστώς»; Και πουθενά δεν εμφανίστηκε το δίλημμα αυτό με τόση ένταση και δραματικότητα όσο στο μεγαλύτερο από τα αραβικά κράτη, την Αίγυπτο, όπου το ισλαμικό καθεστώς του Μόρσι, αν και προϊόν δημοκρατικών εκλογών, οδηγήθηκε σε ιδεολογικές και φονταμενταλιστικές ακρότητες και αντικαταστάθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς του προέδρου Σίσι.Το καλοκαίρι ζήσαμε μία νέα, δραματική και ανθρωπιστική ένταση, την κρίση ανάμεσα στην Χαμάς και το κράτος του Ισραήλ, που μας θύμισε ότι το παραδοσιακό Μεσανατολικό πρόβλημα, η πηγή πολλών άλλων δεινών, παραμένει άλυτο.

Μόλις χθες επέστρεψα από το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, όπου διαπίστωσα ότι η κατάσταση είναι ιδιαιτέρως οξυμένη. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή, οι πιθανότητες εξεύρεσης ενός συμβιβασμού αυτή τη στιγμή, είναι λιγοστές.

Η Τουρκία, ανεξέλεγκτη και επιθετική έναντι της Κύπρου, επί της οποίας ξεσπάει, ζει την επαύριο της κατάρρευσης των φιλόδοξων πολιτικών του κ.Νταβούτογλου – αντιμέτωπη με τα αδιέξοδα της αποτυχίας της και νευρική λόγω της αποτυχίας αυτής. Το “zero problems with all” και οι θεωρίες περί «στρατηγικού βάθους» κατέληξαν σε “problems with practically everybody”: Κρίση με την Αίγυπτο του προέδρου Σίσι. Διάρρηξη της παραδοσιακής της φιλίας με το Ισραήλ, ιδίως μετά τα γεγονότα επί του «Μαβί-Μαρμαρά». Υποστήριξη της Χαμάς. Παγωμένες σχέσεις με το Ιράν, το Ιράκ και την Αρμενία. Σχέσεις σε τεντωμένο σκοινί με τις ΗΠΑ. Εξασθένηση της σχέσης με την ΕΕ. Άλυτα προβλήματα με την Ελλάδα, επιθετικότητα έναντι της Κύπρου.Στη Συρία, ο παρατεινόμενος τραγικός εμφύλιος πόλεμος έχει προκαλέσει το μεγαλύτερο ανθρωπιστικό δράμα της μεταπολεμικής εποχής: 140.000 νεκροί, 2,5 εκατομμύρια πρόσφυγες, 6,4 εκατομμύρια άστεγοι ή εκτοπισμένοι εντός της ίδιας της Συρίας.Το Ισλαμικό Κράτος πρόσθεσε μια νέα πληγή στην περιοχή, με την ταχεία επέκτασή του στη Συρία και το Ιράκ, τη σύγκρουσή του με το Κουρδικό στοιχείο, την ασύλληπτη βιαιότητά του και τις δύο επιπλέον πληγές που αποκαλύφθηκαν: τη διείσδυσή του για στρατολόγηση ακόμα και Χριστιανών στη Δύση και τους πλούσιους οικονομικούς του πόρους.Τέλος, με όλα αυτά, κορυφώθηκε το δράμα των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής. Πριν 100 χρόνια, αποτελούσαν το 20% του συνολικού πληθυσμού. Τώρα ζήτημα είναι αν αντιπροσωπεύουν το 2%.Οι διωγμοί και οι ξεριζωμοί είναι απίστευτοι: υπήρξε ημέρα κατά τη διάρκεια της οποίας ανατινάχθηκαν στην Αίγυπτο 83 εκκλησίες. Αυτός είναι ένας τομέας υψηλού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για τον οποίον πήραμε και εμείς, ως Έλληνες βουλευτές, σειρά πρωτοβουλιών στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Κυρίες και κύριοι,

Η απαρίθμηση και μόνον των προβλημάτων που μας περιβάλλουν προκαλεί δέος. Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσετε και τις παγωμένες διενέξεις και τις νέες εντάσεις στα βόρεια σύνορά μας, στα Βαλκάνια: την αναβίωση των παθών μεταξύ Σέρβων και Αλβανών λόγω της νέας έξαρσης του αλβανικού εθνικισμού. Το άλυτο πρόβλημα του ονόματος της FYROM. Το πρόβλημα του Κοσόβου και η παρατεινόμενη «ασταθής ισορροπία» της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Και, το κυριότερο: το ουσιαστικό πάγωμα της ευρωπαϊκής προοπτικής όλων των υποψηφίων χωρών προς ένταξη στην ΕΕ, κυρίως λόγω της εσωτερικής ευρωπαϊκής κρίσης, αλλά και των προαναφερθεισών περιφερειακών κρίσεων.

Φίλες και φίλοι,

Πού βρίσκεται εν μέσω όλων αυτών των κρίσεων, εσωτερικών κοινοτικών και περιφερειακών, η Ελλάδα; Θα είμαι ειλικρινής. Πίστευα και πιστεύω πάντοτε

ότι μόνον η καθαρή στάση εξυπηρετεί το καλώς νοούμενο εθνικό συμφέρον. Ωμά και καθαρά λοιπόν θα πω: Η θέση μας έναντι των εταίρων μας ,τους τελευταίους μήνες, έχει εξασθενήσει.

Τρία είναι τα βασικά αίτια:

Πρώτον, η μη ικανοποιητική πορεία, αλλά και η επιβράδυνση, των δομικών μεταρρυθμίσεων που έχει ανάγκη η χώρα. Δεύτερον, η αναμενόμενη πολιτική αστάθεια, καθώς οι εταίροι βλέπουν την άνοδο λαϊκιστικών δυνάμεων, γεγονός που δημιουργεί ασταθές επενδυτικό περιβάλλον για το άμεσο μέλλον.Τρίτον, το αρνητικό κλίμα που προκαλείται λόγω των εξελίξεων σε διάφορα άλλα κράτη της ΕΕ, ιδίως από την άνοδο αντιευρωπαϊκών δυνάμεων.

Κυρίες και κύριοι,

Θα ήθελα να υπογραμμίσω τους πιθανούς κινδύνους για το μέλλον μας, αν συνδυαστούν τα τρία αυτά στοιχεία: διότι, ο συνδυασμός της απογοήτευσης από την μη ταχεία πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων, η αστάθεια που προκαλεί η προοπτική της ακυβερνησίας ή της επικράτησης ακραίων θέσεων και η διάθεση παραδειγματικής «τιμωρίας» των πανευρωπαϊκώς αιθεροβαμόνων, συνδυαζόμενα, μπορεί να έχουν

απίστευτα αρνητικές συνέπειες για τη χώρα μας.

Η εθνική συνεννόηση λοιπόν είναι το απολύτως αναγκαίο και ταυτόχρονα επείγον ζητούμενο:

Για την ισχυροποίηση του εσωτερικού μετώπου.Για την ομαλή εξέλιξη των σχέσεών μας με την ΕΕ και για την έξοδό μας από την κρίση χρέους.Για ισχυρότερο ρόλο της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή της.

Ουδέποτε είπα – και ούτε θα πω ποτέ – πως η χώρα πρέπει να κοιτάζει μόνον τον εαυτό της και την ΕΕ και να αφήσει τα λοιπά θέματα για αργότερα. Θα ήταν μεγάλο λάθος.

Παρά την κρίση, η Ελλάδα έχει σημαντικά αποθέματα ήπιας (και όχι μόνο) ισχύος

που μπορεί να αξιοποιήσει. Γι’ αυτό, καταλήγοντας, θα μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις μου για τον δυνητικό ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή:

Η χώρα μας, κατά την γνώμη μου, θα πρέπει να ακολουθήσει τις εξής κατευθύνσεις

σε σχέση με τις περιφερειακές κρίσεις που την περιβάλλουν:

Επανατοποθέτηση των ξεχασμένων βαλκανικών προβλημάτων στην ΕΕ, με αίτημα για χρονοδιαγράμματα, προϋποθέσεις και γενικώς σαφή ευρωπαϊκή προοπτική.Εντατικοποίηση των προσπαθειών για επίλυση του θέματος τής ονομασίας της FYROM που χρονίζει επικίνδυνα.Ρόλος έντιμου διαμεσολαβητή μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.Σεβασμός του αιγυπτιακού καθεστώτος και όποιου άλλου διασφαλίζει σχετικώς την εσωτερική ειρήνη αλλά και συνέχιση των προσπαθειών, μαζί με τους άλλους εταίρους, για την επικράτηση βραχυ-μεσοπρόθεσμα των ιδεωδών της Αραβικής Άνοιξης. Η Ελλάδα δεν πρέπει να αποκοπεί από τις δημοκρατικές και φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις των αραβικών χωρών ή να της καταλογισθεί μια μέρα μετά από κάποια αλλαγή (όπως συνέβη εδώ έναντι των ΗΠΑ) ότι στήριξε αυταρχικά καθεστώτα.Πρόταση για την επανεκκίνηση της «Ένωσης για την Μεσόγειο» με όσες χώρες είναι αυτό δυνατόν και με σύνδεση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης με την ενίσχυση ή επαναφορά της δημοκρατίας και την προστασία των Χριστιανών και κάθε άλλης κατηγορίας ανθρώπων που κινδυνεύει. Ενίσχυση της ενότητας των Παλαιστινίων με στόχο τη λύση των δύο κρατών και συνέχιση της στρατηγικής σύμπραξης με το Ισραήλ στη βάση των αμοιβαίων συμφερόντων, με προσπάθεια όμως να επιλυθεί το χρονίζον πρόβλημα.Στήριξη ενός συνολικού σχεδίου για τη Συρία στη βάση του home ownership, της συμβολής δηλαδή των λοιπών αραβικών κρατών με συμμετοχή τους – και όχι υποκατάσταση – από τη Δύση. Η Δύση πρέπει να έχει υποστηρικτικό ρόλο και μόνον όταν της ζητηθεί από πλειάδα αραβικών κρατών. Υποστήριξη ενός ανθρωπιστικού και ενός σχεδίου αποκατάστασης των υποδομών για την χώρα που τώρα ετοιμάζει ο ΟΗΕ.Βελτίωση των σχέσεων με το μετριοπαθέστερο σήμερα Ιράν και, ει δυνατόν, ειδικότερος ελληνικός ρόλος στην προσέγγισή του με τη Δύση. Με την προϋπόθεση ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικά. Αν αποκτήσει θα ακολουθήσουν άμεσα η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος και αυτό θα ήταν συνταγή καταστροφής.Πλήρης εκπλήρωση των υποχρεώσεών μας έναντι της Συμμαχίας, αναλόγως των δυνάμεών μας, στον πόλεμο κατά των τρομοκρατών του «Ισλαμικού Κράτους».Ειδικός ελληνικός ρόλος στην προστασία των Χριστιανών. Ο ρόλος αυτός δικαιολογείται πλήρως από την ιστορία, την γεωγραφία αλλά και από τα λοιπά συμφέροντα της Ελλάδας.Στάση αναμονής με την Τουρκία και προσπάθεια επανεκκίνησης της ενταξιακής της διαδικασίας, εφόσον τηρούνται οι προϋποθέσεις του διαπραγματευτικού πλαισίου. Θέλει ή δεν θέλει Ευρώπη η Άγκυρα; Αν θέλει, οφείλει να προσαρμοσθεί.Ενίσχυση των προσπαθειών επίλυσης του Κυπριακού, στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ καθώς και στη βάση της Διζωνικής Ομοσπονδίας. Τέλος, συνέχιση της ενεργειακής διπλωματίας, αλλά χωρίς διθυραμβικές εξάρσεις που προκαλούν αντισυσπειρώσεις, με έμφαση δε στο όφελος ΟΛΩΝ από την αίσια πορεία της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων.

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί μου φίλοι,

Συνοψίζοντας επαναλαμβάνω ότι χρειάζεται:

Επείγουσα ενδυνάμωση (και συνοχή) του εσωτερικού μας μετώπου.Δυναμική μας συμβολή στην εξέλιξη της ΕΕ, του κοινού μας σπιτιού.Και, τέλος, συγκεκριμένη, αλλά ορατή, ελληνική συμβολή στα περιφερειακά θέματα – στη βάση των προτάσεων που σας ανέφερα.

Αυτοί είναι οι τρείς κύριοι άξονες για την ταυτόχρονη ενδυνάμωση αλλά και τη συμβολή της Ελλάδας στην επίτευξη λύσεων στα περιφερειακά προβλήματα, εδώ στην άμεση γειτονιά μας.

Ευχαριστώ τους οργανωτές που μου έδωσαν την ευκαιρία να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου και εσάς όλους για την προσοχή σας.