Κυρίες και κύριοι,

Σας ευχαριστώ θερμά για την πρόσκλησή σας να βρίσκομαι κοντά σας απόψε. Είναι χαρά μου να απευθύνομαι σε ένα τόσο εκλεκτό ακροατήριο. Είναι χαρά μου, να απευθύνομαι σε όλους εσάς που με το επιχειρηματικό σας πνεύμα και τις πρωτοβουλίες σας, προωθείτε δυναμικά τις οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μέσα στις συνθήκες της ρευστότητας και της ανασφάλειας που δημιουργεί η οικονομική κρίση που βιώνουμε είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος δραστήριων οργανισμών, όπως το επιμελητήριό σας, οι οποίοι δεν περιορίζονται στην προώθηση των στενώς εννοουμένων συμφερόντων των μελών τους. Αντίθετα, αντιλαμβάνονται το ρόλο τους σε ένα σαφώς ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες χρήσιμες και εποικοδομητικές συνολικά για την οικονομική ζωή του τόπου.

Κυρίες και κύριοι,

Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στο μέσο της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης από τη δεκαετία του 1930. Οι κλυδωνισμοί που ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2007 κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και μεταδόθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο, συνεχίζουν να έχουν αρνητικές συνέπειες στην παραγωγή, την απασχόληση, το διεθνές εμπόριο. Μόλις χθες επιβεβαιώθηκε, από τα πιο επίσημα χείλη, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε βαθιά οικονομική ύφεση. Και οι προβλέψεις τοποθετούν την ανάκαμψη για το 2010 – και αυτό πάλι υπό προϋποθέσεις.

Αντιλαμβανόμαστε πλέον όλοι ότι δεν μιλάμε για μια κρίση θεωρητική, η οποία – όπως άλλες στο παρελθόν – θα έρθει, θα αναλυθεί από τους ειδικούς και θα περάσει με κάποιες διορθώσεις. Η σημερινή κρίση είναι μοναδική διότι έχει επηρεάσει την καρδιά του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τεράστιο αντίκτυπο σε ολόκληρο τον κόσμο. Μετά από πάνω από 60 χρόνια, η παγκόσμια οικονομία παρουσιάζει αρνητική ανάπτυξη, και μάλιστα μετά από μια περίοδο που η ανάπτυξη αυξανόταν συνεχώς με ετήσιους ρυθμούς της τάξης του 4 – 4,5%. Οι οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί κραδασμοί από μια τέτοιας έκτασης αναστροφή πορείας είναι αναπόφευκτα μεγάλοι.

Σε ολόκληρο τον κόσμο, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί, αναζητούν τρόπους για να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κρίσης και να αποκαταστήσουν τις ισορροπίες μεταξύ της πραγματικής οικονομίας, του χρηματοπιστωτικού συστήματος, των δημοσιονομικών δεικτών και της ανάπτυξης.

Γιατί, όπως συμβαίνει σε όλες τις κρίσεις, η νέα ισορροπία θα βρεθεί. Το ερώτημα είναι: με τι κόστος; Και εδώ έρχεται ο ρόλος της πολιτικής, φίλες και φίλοι. Δεν αναφέρομαι στο κράτος. Αναφέρομαι στην πολιτική. Στην πολιτική, με την έννοια της ανάληψης σχεδιασμένης δράσης από υπεύθυνες κυβερνήσεις, με στόχο την προστασία των πολιτών και την βελτίωση των προοπτικών ευημερίας τους.

Γιατί μόνον έτσι μπορούμε να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία, για ένα αύριο πιο ασφαλές και αισιόδοξο. Η απάντηση στην κρίση πρέπει να είναι πολιτική. Υπεύθυνη πολιτική σε διεθνές, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Η πολιτική που συμβάλλει στη διόρθωση των αιτιών που μας οδήγησαν στην κρίση, που βασίζεται σε μια ψύχραιμη διάγνωση των επιπτώσεών της και που αναδεικνύει και προωθεί τις απαιτήσεις της νέας εποχής που βρίσκεται μπροστά μας. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το μεγάλο στοίχημα της δικής μας πολιτικής γενιάς. Όχι απλώς να διαχειριστούμε την παρούσα κρίση, περιορίζοντας κατά το δυνατόν τις συνέπειές της. Αλλά να την αξιοποιήσουμε ως τομή που θα μας επιτρέψει να στραφούμε από εδώ και στο εξής προς έναν νέο, υγιέστερο και πιο υπεύθυνο, προσανατολισμό. Ως οικονομίες και ως κοινωνίες.

Κυρίες και κύριοι,

Προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα για το πώς θα διορθώσουμε τις αιτίες που οδήγησαν στην κρίση, χρειάζεται πρώτα να συμφωνήσουμε στο ποιες ήταν αυτές.

Μπορούμε πλέον να πούμε ανοιχτά ότι σε πολλές χώρες – κυρίως της Δύσης- μετά από πολλά χρόνια άνθησης και παράλογα χαμηλών επιτοκίων και φθηνού δανεισμού, που κατευθύνθηκε σε επενδύσεις που δεν είχαν αντίστοιχη πραγματική οικονομική αξία, δημιουργήθηκε μια ευημερία σε μεγάλο βαθμό πλασματική. Ο υπερδανεισμός χρηματοδότησε μια ψευδαίσθηση πλούτου και υπερκατανάλωσης, η οποία δεν στηριζόταν σε πραγματικές παραγωγικές δυνατότητες και επιδόσεις. Ήταν κατανάλωση με δανεικά, που είχαν αντίκρισμα σε πλασματικές αξίες και όχι στην πραγματική οικονομία. Η χαλαρότητα των ελεγκτικών μηχανισμών, όχι μόνον των κρατικών, αλλά και των ιδιωτικών, και, τελικά, η αποτυχία τους να αποτρέψουν το εξωπραγματικό «φούσκωμα» των αξιών, ήταν ακόμη ένας σοβαρός παράγοντας που οδήγησε στην κρίση. Με τα δύο αυτά φαινόμενα, συνέπεσε και η φυσιολογική, αναμενόμενη, θα λέγαμε, κάμψη της παγκόσμιας οικονομίας, που είχε ούτως ή άλλως καθυστερήσει σε αυτόν τον οικονομικό κύκλο. Τέλος, το παγκοσμιοποιημένο και σε μεγάλο βαθμό αλληλεξαρτώμενο περιβάλλον, επέδρασε ως καταλύτης που επηρέασε τόσο την ταχύτητα εξάπλωσης των συνεπειών της κρίσης, όσο και την παγκόσμια έκταση αυτής της διάχυσης.

Ας στραφούμε τώρα για λίγο στις επιπτώσεις της κρίσης. Τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις τις βιώνουμε ήδη:

• Επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης. Προβλέπεται για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ.
• Μεγάλη μείωση του διεθνούς εμπορίου που σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ θα φτάσει το 13,2%.
• Αύξηση της ανεργίας και γενικότερα περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης
• Πάγωμα πολλών επενδυτικών σχεδίων
• Σημαντικός κλονισμός της εμπιστοσύνης στις αγορές και επικράτηση επιφυλακτικότητας και απαισιοδοξίας.

Σε μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι διαμορφώνεται ένα καινούργιο οικονομικό περιβάλλον. Ένα περιβάλλον που κατ’ αρχάς, θα χαρακτηρίζεται από ρυθμούς ανάπτυξης σαφώς χαμηλότερους του 4,5% που είχαμε τα τελευταία χρόνια. Τα διαθέσιμα κεφάλαια διεθνώς θα είναι λιγότερα και ακριβότερα, καθώς η εμπιστοσύνη στο σύστημα έχει κλονιστεί σε μεγάλο βαθμό. Επίσης η αύξηση του κόστους της χρηματοδότησης και η αυξημένη επιφυλακτικότητα, οδηγεί και σε αυστηρότερους όρους χρηματοδότησης, ιδιαίτερα όταν αυτή αφορά σε μεγάλα έργα και μακροχρόνιες επενδύσεις. Το υπόδειγμα της ανάπτυξης που στηριζόταν στον παράλογα φθηνό δανεισμό, έχει τελειώσει οριστικά, για τη δική μας τουλάχιστον γενιά.

Βεβαίως, καθώς το διεθνές σύστημα θα σταθεροποιείται, περνώντας στην επόμενη φάση του οικονομικού κύκλου, θα αναδυθούν και ευκαιρίες επενδύσεων και εν γένει επιχειρηματικής δραστηριότητας σε νέους κλάδους. Η κρίση σηματοδοτεί ουσιαστικά μία φάση ανακατανομής πόρων, σε εθνικό, περιφερειακό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο, μεταξύ κλάδων και μεταξύ χωρών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών των παραγωγικών συντελεστών που ήδη διαπιστώνουμε, θα ωθήσει τις υγιείς επιχειρήσεις σε νέες παραγωγικές επενδύσεις ή σε επενδύσεις αναδιάρθρωσης (όπως η πρόσφατη εξαγορά της General Motors από την Fiat).

Αυτές είναι οι οικονομικές προϋποθέσεις για μια φυσιολογική έξοδο από την κρίση. Προϋποθέσεις αναγκαίες, αλλά όχι και ικανές να οδηγήσουν στο τελικό αποτέλεσμα. Γιατί για να βγούμε οριστικά από την κρίση είναι επίσης αναγκαία η διασφάλιση συγκεκριμένων πολιτικών προϋποθέσεων: της κοινωνικής ειρήνης, με αποτελεσματική στήριξη των αδυνάτων ομάδων που πλήττονται δυσανάλογα από την κρίση και η δημιουργία ενός κλίματος σταθερότητας και διεθνούς συνεργασίας, που θα καθησυχάσει τις ανησυχίες των αγορών για πιθανές παράπλευρες κοινωνικές και διεθνείς επιπτώσεις.

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί φίλοι,

Όποιες και αν είναι οι επιμέρους προβλέψεις και εκτιμήσεις, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής:

Η επόμενη μέρα της κρίσης, μας φέρνει μπροστά σε νέα δεδομένα. Σηματοδοτεί μια νέα πραγματικότητα.

Η νέα αυτή πραγματικότητα δεν θα παρουσιάζει τις ταχύτητες, τα ύψη, τα μεγέθη, της προηγούμενης περιόδου. Θα είναι μια πραγματικότητα περισσότερο ρεαλιστική, περισσότερο «προσγειωμένη». Ο υπερ-δανεισμός, η υπερ-ανάπτυξη, το «εύκολο» υπερ-κέρδος στη βάση της ήσσονος προσπάθειας, έχουν πια τελειώσει.

Αυτή είναι μια σκληρή διαπίστωση, την οποία οφείλουμε να λάβουμε πολύ σοβαρά υπ’ όψιν. Τόσο προσωπικά, ως νοικοκυριά και καταναλωτές, γεγονός που ήδη αρχίζουμε να το κάνουμε. Όσο και ως χώρα, ως οικονομία και ως κοινωνία. Γεγονός αρκετά δυσκολότερο, καθώς απαιτεί ρήξεις με βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες και αδυναμίες.

Σε αυτή τη νέα εποχή που βρίσκεται μπροστά μας, φίλες και φίλοι, η Ελλάδα χρειάζεται να βρει νέα αναπτυξιακή δυναμική που να έχει σταθερά θεμέλια στις πραγματικές της δυνατότητες και προοπτικές.

Αυτός είναι και ο στόχος της πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση μας σε μια δύσκολη καμπή για την παγκόσμια οικονομία. Σ΄ αυτή τη συγκυρία κρατούμε σταθερή πορεία και με συγκροτημένο σχέδιο, βήμα-βήμα επιχειρούμε να εξορθολογήσουμε τα μεγέθη της οικονομίας μας, ώστε η ανάπτυξή μας να μη στηρίζεται σε πήλινα πόδια, αλλά να είναι αυτοτροφοδοτούμενη και άρα βιώσιμη. Η κρίση επιβάλλει όμως να κινηθούμε με ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα και αποφασιστικότητα.

Στην κατεύθυνση αυτή, με το πρόγραμμα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, προωθούμε την ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια της οικονομίας, διεκδικώντας καλύτερη θέση στις παγκόσμιες αγορές. Με τη δημοσιονομική πολιτική που προσαρμόζεται αναγκαστικά στα νέα δεδομένα, επιδιώκουμε τη δημοσιονομική σταθερότητα και το νοικοκύρεμα των δημοσιονομικών μεγεθών της οικονομίας μας, τα οποία εμφανίζουν εκ νέου -λόγω της κρίσης- σημαντικές ανισορροπίες.

Παράλληλα, προωθούμε σημαντικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, αξιοποιώντας τα προγράμματα του ΕΣΠΑ, και τον επενδυτικό νόμο, τις δυνατότητες για έργα με συμπράξεις Δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και προωθώντας, παρά τη δυσμενή συγκυρία, συμφέρουσες – και πολύ καθυστερημένες – αποκρατικοποιήσεις, όπως έγινε στην περίπτωση της Ολυμπιακής.

Επιμένουμε όμως στην ανάπτυξη που διαχέεται στην κοινωνία και στηρίζει την κοινωνική συνοχή. Έχουμε κάνει πράξη σημαντικές κοινωνικές πρωτοβουλίες. Αλλά με τρόπο υπεύθυνο και συνετό. Χωρίς λαϊκισμό και άκριτη παροχολογία. Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία εξαντλούμε τα περιθώρια που υπάρχουν. Πάντα όμως μέσα στα όρια αντοχής της οικονομίας μας.

Κυρίες και κύριοι,

Αυτό το τρίπτυχο «διαρθρωτικές αλλαγές και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, δημοσιονομική σταθερότητα και έμπρακτη αλληλεγγύη σε αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη» αποτελεί τον κορμό του συγκροτημένου σχεδίου που υλοποιεί η κυβέρνηση για την ασφαλή έξοδο της χώρας από την κρίση. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο όμως αποτελεί και τους σταθερούς πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζουμε την μελλοντική αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας.

Τα μηνύματα της εποχής είναι ξεκάθαρα. Τη νέα αυτή αναπτυξιακή πορεία της Ελλάδας δεν μπορούμε να την στηρίζουμε, όπως έγινε την τελευταία εικοσιπενταετία, ούτε στα μεγάλα ελλείμματα, ούτε στον υπερβολικό ιδιωτικό δανεισμό, ούτε σε νέα ευρωπαϊκά κονδύλια.

Αλλού πρέπει να αναζητήσουμε την ατμομηχανή της αυριανής μας ανάπτυξης.

Χρειάζεται μια συνολική στροφή προτεραιοτήτων:

Πρώτα απ’ όλα προς την κατεύθυνση της καινοτομίας. Η έμφαση στην καινοτομία αποτελεί μια απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή παρουσία μας σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Σε ένα οικονομικό περιβάλλον όπου δεν έχουμε να ανταγωνιστούμε μόνο με τους «εταίρους» μας στο δυτικό κόσμο, αλλά επηρεαζόμαστε όσο ποτέ στο παρελθόν και από την οικονομική δράση των περίπου 4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στις αναδυόμενες αγορές, οι οποίοι ζουν πολύ φτωχότερα από εμάς, αλλά διψούν για να φτάσουν εδώ που εμείς είμαστε σήμερα. Για να μην μείνουμε πίσω χρειάζεται να πραγματοποιήσουμε ένα ποιοτικό άλμα. Να επενδύσουμε ουσιαστικά στην παιδεία και τη γνώση, στην έρευνα και τις χρήσεις των νέων τεχνολογιών, στην ενσωμάτωση των σύγχρονων μορφών ενέργειας και στην «πράσινη ανάπτυξη» στην οποία σημαντικά υστερούμε. Και αυτή την επένδυση στην καινοτομία οφείλουμε να την κάνουμε όλοι: το κράτος, οι επιχειρήσεις, η κοινωνία ως σύνολο.

Μια δεύτερη προϋπόθεση για την στήριξη της αναπτυξιακής μας πορείας είναι όπως προανέφερα η εξωστρέφεια. Αν θέλουμε να διατηρούμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι πηγές της πρέπει να είναι η προώθηση των εξαγωγών, η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, η διεθνοποίηση των ελληνικών επιχειρήσεων. Και θα ήθελα να σας τονίσω ότι ήδη γίνεται σημαντική δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση από την κυβέρνηση στο σύνολό της, αλλά και από το υπουργείο Εξωτερικών ειδικότερα. Έχουμε πραγματοποιήσει μια σημαντική στροφή προς την κατεύθυνση της δραστήριας οικονομικής διπλωματίας, η οποία αξιοποιεί το εκτεταμένο δίκτυο των αρχών μας στο εξωτερικό, αλλά και ένα συγκροτημένο σχέδιο ενίσχυσης της εξωστρέφειας, προκειμένου να ανοίγει νέους δρόμους για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Τα θετικά αποτελέσματα της πολιτικής αυτής επιβεβαιώνονται τόσο από την ηγετική θέση των ελληνικών επενδυτικών κεφαλαίων στα Βαλκάνια, όσο και από τα σημαντικά ανοίγματα που έχουν γίνει προς άλλες αγορές όπως των χωρών του Περσικού Κόλπου, του Καυκάσου και της Άπω Ανατολής. Είναι αυτονόητο ότι, καθώς η παγκόσμια οικονομία θα εξέρχεται σταδιακά από την κρίση, θα συνεχίσουμε στην ίδια κατεύθυνση της ενίσχυσης της εξωστρέφειας, δημιουργώντας συνεχώς νέα αναπτυξιακά πλεονεκτήματα για τα χρόνια που έρχονται.

Το τρίτο και τελευταίο σημείο στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ αφορά σε μια θεμελιακή αλλαγή νοοτροπίας σε σχέση με την επιδίωξη της ευημερίας και την έννοια της επιτυχίας στη χώρα μας. Εδώ και πολλά χρόνια έχει, δυστυχώς, επικρατήσει μια λογική που αναδεικνύει ως μέγιστη επιτυχία την άντληση του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους με τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια. Είναι μια καταστροφική κοινωνική νοοτροπία να θεωρείται «επιτυχημένος» εργαζόμενος όχι ο πιο παραγωγικός, ο πιο δημιουργικός, αλλά εκείνος που βγάζει περισσότερα, δουλεύοντας λιγότερο. Να θεωρείται «επιφανής» επιστήμονας όχι αυτός που αφιερώνεται στην μελέτη και την έρευνά του, αλλά εκείνος που ελίσσεται εξυπηρετώντας τα κάθε είδους κατεστημένα, που τον ανταμείβουν προωθώντας την εξέλιξή του. Να αντιμετωπίζεται ως «καταξιωμένος» υποτίθεται επιχειρηματίας όχι αυτός που επενδύει στην καινοτομία και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της επιχείρησής του, αλλά εκείνος που καταφέρνει να «κλείνει δουλειές» εξασφαλίζοντας προνομιακές σχέσεις με το κράτος και πολιτική ισχύ.

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί φίλοι,

Οι στρεβλώσεις που προκαλεί αυτή η νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας είναι εμφανείς σε κάθε πεδίο δραστηριότητας στη χώρα: στην πολιτική, στην οικονομία, στην επιστήμη, στον πολιτισμό, στην εργασία. Παντού, σε κάθε τομέα, η νοοτροπία αυτή λειτουργεί σαν βαρίδι που δεν αφήνει τίποτα να αλλάξει, τίποτα να εξελιχθεί, τίποτα να λειτουργήσει όπως πρέπει. Αντίθετα, πυροδοτεί και ανατροφοδοτεί φαύλους κύκλους για την κοινωνία μας στο σύνολό της: χαμηλώνει για όλους μας τον πήχη, ακυρώνει τις προοπτικές μας, εντείνει την απαισιοδοξία μας.

Γι’ αυτό και πρέπει να αλλάξει. Να ανατραπεί. Χρειάζεται σήμερα περισσότερο παρά ποτέ να επενδύσουμε επιτέλους στις δυνάμεις της δημιουργίας. Γιατί υπάρχουν αυτές οι δυνάμεις. Σε κάθε χώρο – στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, στους χώρους εργασίας, στον επιχειρηματικό και στον πολιτικό κόσμο – υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν να δουν όλα αυτά που μας πληγώνουν καθημερινά να αλλάζουν. Και έχουν όρεξη και ιδέες και κέφι να εργαστούν για να φέρουν αυτές τις αλλαγές. Χρειάζεται να τους φέρουμε μπροστά, να τους δώσουμε βήμα και χώρο να αναπτυχθούν. Χρειάζεται να σπάσουμε ξεπερασμένες διαχωριστικές γραμμές και να δημιουργήσουμε μια νέα ισχυρή συμμαχία. Να δημιουργήσουμε ένα σύστημα που ανταμείβει και προωθεί τη συνέπεια, την παραγωγικότητα, την πρωτοβουλία. Που τιμωρεί και στιγματίζει την στασιμότητα, την αδιαφορία, τον παρασιτισμό. Που στηρίζεται στις αρχές της υπευθυνότητας, της λογοδοσίας, της δικαιοσύνης, της αξιοκρατίας.

Η κρίση αυτή μας φέρνει όλους αντιμέτωπους με τις αδυναμίες μας. Την παγκόσμια οικονομική οργάνωση, αλλά και κάθε οικονομία, κάθε χώρα ξεχωριστά. Έχουμε σήμερα την ευκαιρία να τις διορθώσουμε. Και να στηρίξουμε τη μελλοντική μας ανάπτυξη πάνω σε νέα, πιο γερά θεμέλια. Αυτή η προσπάθεια της Ελλάδας, χρειάζεται τη συμμετοχή όλων. Των πολιτικών, του επιχειρηματικού κόσμου, της κοινωνίας. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε πραγματικά να μετατρέψουμε αυτή την κρίση, από μια δύσκολη καμπή για τη χώρα μας, στην αρχή μιας νέας, πιο δυναμικής πορείας προς την ανάπτυξη και την πρόοδο.

Σας ευχαριστώ.