Ομιλία της Δημάρχου Αθηναίων Ντόρας Μπακογιάννη
«Θα ήθελα πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο της Επιτροπής των Περιφερειών, τον αγαπητό μας κύριο Straub, και όλα τα μέλη για την πρωτοβουλία τους να διοργανώσουν τη σημερινή συνάντηση.
Αυτή η συνάντηση γίνεται σε μια πολύ σημαντική καμπή στην πορεία της Ευρώπης. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον κύριο Dutkiewicz για την θερμή υποδοχή και την φιλοξενία που μας επεφύλαξε στην υπέροχη αυτή ιστορική πόλη του Wroclaw που είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ για πρώτη φορά.
Η συνάντηση αυτή δίνει την ευκαιρία σε όλους εμάς που εργαζόμαστε καθημερινά τόσο κοντά στον πολίτη να αναδείξουμε τις δυνατότητες της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης και να συμβάλλουμε, με τις εμπειρίες και τις προτάσεις μας, στην επιτυχία της διαδικασίας της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Σήμερα καλούμαστε να απαντήσουμε σε ένα συγκεκριμένο ερώτημα: αν η αποκέντρωση αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την ενδυνάμωση της συνοχής στην Ευρώπη. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι κατηγορηματικά θετική! Και είναι κατηγορηματικά θετική παρά τα πολλά και σημαντικά προβλήματα και τις καθυστερήσεις οι οποίες παρουσιάζονται ανά χώρα στην διαδικασία της αποκέντρωσης. Η πρώτη μου παρατήρηση είναι ότι η Πολιτική Συνοχής έχει γενικά πετύχει. Θα μπορούσα να αναφέρω ως παράδειγμα την πόλη μου, την Αθήνα, που άλλαξε ουσιαστικά τα τελευταία 20 χρόνια με την δημιουργία ενός σύγχρονου δικτύου υποδομών πολλών κατηγοριών. Η δεύτερη παρατήρησή μου είναι όμως ότι χωρίς ουσιαστική αποκέντρωση ο βαθμός επιτυχίας των πολιτικών συνοχής θα παραμένει αναγκαστικά περιορισμένος. Θα αναφέρω εδώ ως παράδειγμα ορισμένες περιφέρειες της Ελλάδας, όπως η Ήπειρος ή το Βορειοανατολικό Αιγαίο οι οποίες-μετά από 20 χρόνια πολιτικών συνοχής- μετά βίας ξεπέρασαν το 50% του μέσου Κοινοτικού όρου του ΑΕΠ και παραμένουν από τις φτωχότερες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15, διότι στερούνται ουσιαστικά δικών τους μηχανισμών σχεδιασμού και εφαρμογής των πολιτικών που τις αφορούν.
Τι χρειάζεται λοιπόν να κάνουμε για να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα;
Χρειάζεται να ασχοληθούμε πολύ περισσότερο, πολύ πιο συστηματικά και πολύ πιο εξειδικευμένα με την αποκέντρωση. Συγκεκριμένα: Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η αποκέντρωση είναι το κυριότερο εργαλείο των πολιτικών συνοχής. Όπου το εθνικό κράτος εφαρμόζει κεντρικά τέτοιες πολιτικές, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή των περιφερειών και των μεγάλων πόλεων, η αποτελεσματικότητα δεν θα είναι η επιθυμητή. Ούτε ο σχεδιασμός, ούτε η εκτέλεση των προγραμμάτων μπορούν να στεφθούν από την επιδιωκόμενη επιτυχία εξ αποστάσεως. Σας ανέφερα ήδη δύο ελληνικά παραδείγματα. -Η ανεργία, η μεγάλη πληγή της Ευρώπης, μόνο σε περιφερειακό επίπεδο, και βέβαια στο επίπεδο των μεγάλων δήμων, μπορεί να καταπολεμηθεί. Όλοι γνωρίζουμε τα παραδείγματα της Ισπανίας και της Δανίας που εφάρμοσαν πετυχημένες πολιτικές καταπολέμησης της ανεργίας σε περιφερειακό επίπεδο. -Τα κοινωνικά προβλήματα-και ιδίως εκείνα της τρίτης ηλικίας και των ομάδων ειδικών αναγκών-τα γνωρίζουμε καλύτερα εμείς, οι τοπικοί και περιφερειακοί άρχοντες , και εμείς είμαστε αυτοί που μπορούν να τα αντιμετωπίσουμε καλύτερα από κοντά.
Θα ήθελα να εξειδικεύσω τώρα περισσότερο κάποιες από τις σκέψεις μου. Πρώτον, η αποκέντρωση είναι μεν αναγκαία, αλλά για να είναι και αποτελεσματική σε Ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να επιδιωχθεί η- σταδιακή βέβαια- προσέγγιση των διοικητικών αρμοδιοτήτων των Ευρωπαϊκών Περιφερειών και των μεγάλων Δήμων. Αυτό θα διευκολύνει τα μέγιστα και την μεταξύ τους συνεργασία, καθοριστικό και αυτό παράγοντα για την εν γένει ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα μια Κοινοτική πολιτική που αφορά π.χ. στην βελτίωση της παροχής υπηρεσιών παιδείας σε μια συγκεκριμένη περιοχή, σε μια χώρα, θα πρέπει να σχεδιαστεί από το κράτος, σε άλλη από την Περιφέρεια, σε άλλη από το Νομό και σε άλλη από έναν ή περισσότερους Δήμους! Είναι τέτοια η ανομοιομορφία των διοικητικών αρμοδιοτήτων από χώρα σε χώρα ώστε τελικά η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση να δυσκολεύεται να αξιολογήσει ποιος και τι πέτυχε σε κάθε χώρα. Η αποκέντρωση λοιπόν θα πρέπει να συνδυαστεί στο μέλλον με μια γενναία απόφαση, σε Ευρωπαϊκό και Εθνικό επίπεδο, για την προσέγγιση των αρμοδιοτήτων των ομοειδών διοικητικών ενοτήτων. Δεύτερον, θα πρέπει να εξειδικεύσουμε, πολύ περισσότερο από ό,τι συμβαίνει σήμερα, το πεδίο εφαρμογής των αποκεντρωμένων πολιτικών μας. Θα φέρω το παράδειγμα των πόλεων:
Επιφανειακά, ή στις γενικές στατιστικές, μια αστική περιοχή μπορεί να μοιάζει ευημερούσα. Μέσα σε αυτήν όμως συνήθως υπάρχουν σημαντικοί θύλακες ανεργίας, οξυμένων κοινωνικών προβλημάτων ή περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
Πρέπει λοιπόν να κοιτάξουμε όχι μόνο την πόλη αλλά και την γειτονιά, το κύτταρο της. Να κοιτάξουμε όχι μόνο την Περιφέρεια αλλά και τις επιμέρους περιοχές που χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης. Μόνο έτσι μπορούμε να επιτύχουμε το γενικό επίπεδο ευημερίας που όλοι επιθυμούμε. Αυτές είναι οι περιοχές τις οποίες, σε μια άλλη ομιλία μου, χαρακτήρισα ‘’θύματα του στατιστικού υπολογισμού’’. Γι’ αυτό και, επαναλαμβάνω, θα πρέπει να σκύψουμε πάνω στα ειδικά προβλήματα και να θεσπίσουμε ειδικά κριτήρια αντιμετώπισης.
Ένα δεύτερο παράδειγμα αφορά σε περιοχές που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση είτε γεωγραφικά, είτε λόγω της υποβάθμισης των φυσικών τους πόρων, είτε λόγω του εξαιρετικά αραιού πληθυσμού τους, ως αποτέλεσμα εσωτερικής ή εξωτερικής μετανάστευσης.
Έχουμε ήδη πετύχει πολλά στην Ευρώπη. Η πόλη μου, η Αθήνα, είναι ένα σημαντικό παράδειγμα των επιτευγμάτων μας. Αλλά ούτε στην Αθήνα, ούτε και σε πάμπολλα άλλα μέρη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πετύχαμε όλους τους κύριους στόχους μας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα είναι τεράστια και ο δρόμος προς την συνοχή είναι μακρύς και δύσκολος. Γι’ αυτό και οι αποφάσεις που απομένουν ακόμη να ληφθούν είναι σημαντικές. Μερικές από αυτές τις υπέδειξα ήδη στην σύντομη παρέμβασή μου.
Η σημασία τους όμως επιβάλλει να ληφθούν ταχέως, να είναι γενναίες και να παρθούν με βάση όλα εκείνα τα ουσιαστικά και ειδικά κριτήρια, διοικητικά, κοινωνικά και οικονομικά τα οποία, όπως ελπίζω ότι ήδη κατέστησα σαφές, είναι αναγκαία για την επιτυχία του μεγάλου αυτού κοινού μας εγχειρήματος- την επίτευξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην Ευρώπη.»