Παρουσίαση των συλλογών: «Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρελθόν. Παρόν. Μέλλον» και «Η Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση. Οργάνωση και Πολιτικές. 50 χρόνια» των εκδόσεων «Θεμέλιο» στο Υπουργείο Εξωτερικών, Αίθουσα Κρανιδιώτης.
Κυρίες και κύριοι,
Στη σημερινή μας συνάντηση το ενδιαφέρον μας μονοπωλεί η πολιτική, καθώς η συζήτησή μας θα περιστραφεί γύρω από ένα πολιτικό γεγονός: τη δημιουργία, την εξέλιξη και τη λειτουργία του ευρωπαϊκού πολιτικού οικοδομήματος. Με θεωρητική αφετηρία τα δύο βιβλία που επιμελήθηκαν οι καθηγητές Ναπολέων Μαραβέγιας και Μιχάλης Τσινισιζέλης, θα αναπτύξουμε προβληματισμούς εξόχως πολιτικούς.
Αποτελεί πλέον κοινή διαπίστωση ότι, αποτιμώντας την ΕΕ, αποτιμούμε ένα ενοποιητικό εγχείρημα μεγάλης πολιτικής σημασίας. Η πορεία προς την ενωμένη Ευρώπη έχει συμπληρώσει σήμερα περισσότερα από 50 χρόνια ζωής και, αναμφισβήτητα, το σημαντικότερο προϊόν αυτής της προσπάθειας είναι η επαναφορά της πολιτικής στο επίκεντρο της Γηραιάς Ηπείρου.
Μετά τη θλιβερή εμπειρία δύο παγκοσμίων πολέμων στο έδαφός της, η Ευρώπη επέλεξε την πολιτική για την άρση των αδιεξόδων. Επέλεξε την πολιτική και το διάλογο ως μέσο για τη διευθέτηση των διαφορών.
Η ανάδειξη της πολιτικής, ως το μοναδικό μέσο προετοιμασίας και υλοποίησης των ενοποιητικών μας στόχων, έφερε στο προσκήνιο μια νέα, σύγχρονη αντίληψη για τις διακρατικές σχέσεις. Δημιούργησε νέα πρότυπα συμπεριφοράς, βασισμένα στη συνεργασία, την πολιτική διαβούλευση, και τον ανοιχτό διάλογο.
Η μεταπολεμική Ευρώπη, με κινητήρια δύναμη το ενοποιητικό της εγχείρημα, έχει αποκτήσει μια αξιοσημείωτη πολιτική, οικονομική και κοινωνική συνοχή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα συνιστά μια ένωση λαών που έχουν κοινό σύστημα αξιών. Αυτές οι αξίες είναι η ιδεολογία της, το ιδεολογικό της στίγμα. Πίστη στη δημοκρατία. Προσήλωση στην ειρήνη και τη συνεργασία. Σαφή προσανατολισμό στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όραμα να διαδοθούν αυτές οι αξίες σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο, μέσω της ήπιας ισχύος που διαθέτει ηΈνωση.
Όλα αυτά για να γίνουν χρειάστηκε μια αιτία και ένα τίμημα. Έτσι είναι. Η υιοθέτηση μιας πολιτικής συμπεριφοράς ξεκινά από κάποιο αίτιο και στο όνομά της θυσιάζεται κάποιο τίμημα.
Η αιτία ήταν προφανής. Να δημιουργηθεί μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο μια κουλτούρα συνεργασίας, ώστε να μην αντιμετωπίσει ποτέ ξανά η ήπειρος τα δεινά του πολέμου. Το πείραμα πέτυχε. Η οικονομική συνεργασία έδωσε τη σκυτάλη στην πολιτική και η πολιτική στην οικονομική.
Το τίμημα ήταν εξίσου προφανές όσο και η αιτία. Τα κράτη έπρεπε να παραχωρούν σταδιακά χώρους αποκλειστικής, μέχρι τότε, εθνικής δικαιοδοσίας σε ένα υπερεθνικό σχήμα στο οποίο θα είχαν θέση, αλλά δεν θα ήταν τα μόνα. Επιλογές σε θέματα άλλοτε αμιγώς «εθνικά» έμπαιναν σε διαδικασίες συλλογικής διαβούλευσης, διαπραγμάτευσης και συναπόφασης.
Η διαδικασία αυτή δεν έχει στεφθεί πάντοτε με επιτυχία. Η κύρωση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, ενός συνόλου κανόνων που θεμελίωναν τις αξίες και τους θεσμούς της Ένωσης, δεν κατέστη δυνατή.
Η Ελλάδα, όπως γνωρίζετε, τάχθηκε από την αρχή υπέρ της υιοθέτησής του. Όμως, στο συγκεκριμένο θέμα δεν συμφώνησαν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη.
Σε αυτό το σημείο, όμως, φαίνεται η δυναμική του ευρωπαϊκού μας οικοδομήματος. Η προώθηση της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης στη θέση του Συντάγματος, δείχνει την αποφασιστικότητα της Ένωσης στη συνέχιση της ενοποιητικής της διαδικασίας. Δείχνει την προσήλωση όλων μας στην συνεχή υποστήριξη του αιτήματος να εντείνουμε τις ενοποιητικές μας προσπάθειες.
Κυρίες και κύριοι,
Η παραχώρηση εθνικών αρμοδιοτήτων σε ένα υπερεθνικό πολιτικό μόρφωμα προς το κοινό όφελος είναι η μακροσκοπική εφαρμογή αυτού που είναι ζητούμενο σήμερα σε μικροσκοπικό επίπεδο. Να δημιουργήσουμε, δηλαδή, σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών, αυτή την πολιτική παιδεία, όπου το ατομικό συμφέρον θα υποτάσσεται στο συλλογικό.
Τα βιβλία που παρουσιάζονται σήμερα περιγράφουν αυτήν ακριβώς της προσπάθεια του ελληνικού κράτους. Περιγράφουν την άσκηση της χώρας μας στο όραμα της ευρωπαϊκής ένταξης και ενοποίησης. Περιγράφουν, δηλαδή, τις πολιτικές επιλογές και στρατηγικές που αναπτύξαμε ως χώρα, προκειμένου να ανταποκριθούμε σε μια νέα εποχή.
Μέσα από αυτή την προσπάθεια γίναμε σοφότεροι. Αναπτύξαμε ευρωπαϊκή ιδεολογική ταυτότητα, εγκαταλείποντας μονοσήμαντες εκτιμήσεις που θεωρούσαν την Ευρώπη μονάχα πηγή κοινοτικών πόρων για τη χώρα μας. Τοποθετήσαμε τη σχέση μας με την Ένωση σε βάση ιδεολογική και αναπτύξαμε σχετικό πολιτικό λόγο.
Τα βιβλία, λοιπόν, δίνουν την εικόνα της ελληνικής προσπάθειας να πάμε από το «εγώ» στο «εμείς».
Υπό το πρίσμα αυτής της προσπάθειας, και με δεδομένο το σαφή προσανατολισμό της χώρας μας στην υποστήριξη του ευρωπαϊκού ενοποιητικού οράματος, θα ήθελα να αναφερθώ στις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ή Ένωση.
Οι δυναμικές που έχουν αναπτυχθεί στο παγκοσμιοποιημένο πλέον περιβάλλον που ζούμε είναι έντονες. Με δεδομένη την αλληλεξάρτηση των οικονομιών των κρατών και τις ποικιλόμορφες απειλές που σκιάζουν την πρόοδο και την ευημερία τους, η ΕΕ καλείται να απαντήσει στις αναδυόμενες προκλήσεις και να επιβεβαιώσει την ισχυρή της θέση στο παγκόσμιο σύστημα.
Η αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών είναι θέμα καθαρά πολιτικού χαρακτήρα. Σχετίζεται άμεσα με την αποφασιστικότητα που πρέπει να επιδείξουμε, προκειμένου να προχωρήσουμε στην ολοκλήρωση του ενοποιητικού εγχειρήματος. Συναρτάται με τις πολιτικές συνεργασίας που θα αναπτύξουμε για να προσπελάσουμε τα όποια εμπόδια ανακόπτουν αυτή την πορεία.
Αυτό είναι το αίτημα των καιρών μας και από την επιτυχή ή μη ικανοποίησή του θα κριθούμε. Ως πολιτικοί, ως κράτη-μέλη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ως κοινωνίες.
Πρώτη Πρόκληση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διέρχεται μια οικονομική κρίση. Το κοινό μας νόμισμα ενηλικιώνεται. Η κρίση ήταν μάλλον αναμενόμενη. Ο χειρισμός της είναι θέμα λεπτό, καθώς συνέχεται με τη διασφάλιση της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ. Είναι δύσκολο να διανοηθούμε έναν ενοποιημένο ευρωπαϊκό χώρο κρατών και λαών, χωρίς τις αναγκαίες εγγυήσεις κοινωνικής πρόνοιας και αλληλεγγύης προς τους πολίτες μας.
Δεύτερη Πρόκληση. Στο μέτωπο της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας η στρατηγική της Λισσαβόνας έθεσε, πράγματι, νέες πιο σταθερές βάσεις. Πρέπει να ενισχύσουμε την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα, προκειμένου να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις σταθερού οικονομικού περιβάλλοντος στο εσωτερικό της Ένωσης. Παράλληλα, επιβάλλεται να θωρακίσουμε τους θεσμούς και να βελτιώσουμε τους όρους συμμετοχής της στις ανταγωνιστικές αγορές του κόσμου.
Το αναπτυξιακό μοντέλο της ΕΕ δεν πρέπει να αγνοήσει και την πιστή εφαρμογή των αποφάσεων που έχουν παρθεί για την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει περισσότερο από ποτέ έντονη ευαισθητοποίηση, όσον αφορά στην υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί. Πρέπει να αναλάβουμε άμεσες δράσεις. Παράλληλα, χρειάζεται να κάνουμε την ενεργειακή ασφάλεια για την ΕΕ πράξη, εφαρμόζοντας με γρήγορους ρυθμούς τις πολιτικές στις οποίες έχουμε συμφωνήσει. Όπως, γνωρίζετε η Ελλάδα συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη αυτού του στόχου με την κατασκευή αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Τρίτη Πρόκληση. Στον τομέα της άσκησης κοινής εξωτερικής πολιτικής πρέπει να επιταχυνθεί ο βηματισμός μας. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο Κόσοβο είναι ενδεικτικές για τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην Ευρώπη να αναδείξει το ρόλο της διεθνώς. Η αποστολή για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Αμυντική Πολιτική στο Κόσοβο, στη βάση της απόφασης 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, θα ενισχύσει σημαντικά τη σταθερότητα στην περιοχή και θα αναδείξει τη σημασία των ευρωπαϊκών αρχών και θεσμών.
Η Ευρώπη πρέπει και μπορεί να διαμορφώσει ένα σύστημα παραγωγής εξωτερικής πολιτικής, το οποίο να αναγνωρίζει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να διατηρούν την ιδιαιτερότητά τους, αλλά παράλληλα να μην μπορεί αυτή η ιδιαιτερότητα να αποτελεί εμπόδιο για την υιοθέτηση κοινών πολιτικών γραμμών και στρατηγικών.
Κυρίες και κύριοι,
Η ολοκλήρωση του ενοποιητικού εγχειρήματος της Ευρώπης είναι θέμα πολιτικής αποφασιστικότητας. Προϋποθέτει την γενναία απόφαση από όλα τα κράτη να προχωρήσουν από κοινού προς αυτή την κατεύθυνση. Επιβάλλει την ανάγκη να υποστηρίξουμε ακόμη περισσότερο το συλλογικό συμφέρον, αφήνοντας πίσω ατομικές προτεραιότητες. Απαιτούνται συμβιβασμοί με λύσεις λειτουργικές, λύσεις ουσιαστικές που θα μας φέρνουν πιο κοντά στο όραμα που έχουμε για την Ευρώπη.
Αυτό είναι το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε. Και με βάση αυτή τη δοκιμασία θα κριθούμε από τους πολίτες μας.