Η Δήμαρχος Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη, μίλησε σήμερα στο έκτακτο συνέδριο της ΚΕΔΚΕ. Ακολουθεί η ομιλία:
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Αγαπητοί φίλοι,
Σας καλωσορίζω στην πόλη των Αθηνών. Καλωσορίζω τους αιρετούς εκπροσώπους όλων των ελληνικών τοπικών κοινωνιών, ανθρώπους που ο καθένας και η καθεμία δουλεύουν με ενθουσιασμό, με πίστη και πολλές φορές με προσωπικές θυσίες, για την προώθηση του συλλογικού συμφέροντος και για την παραγωγή έργου που αλλάζει τη ζωή των πολιτών. Η συνάντησή μας δεν είναι τυπική, δεν είναι εθιμοτυπική. Είναι ανάγκη αγωνιστική. Σήμερα αφήνουμε πίσω μας κόμματα και πολιτικές προτιμήσεις για να δώσουμε τη μάχη που χρωστάμε σε κείνους που μας ανέδειξαν με την ψήφο τους.
Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα βρίσκεται σε οριακό σημείο. Εμείς, οι εκπρόσωποι της, έχουμε μπροστά μας μια μεγάλη και ουσιαστική πρόκληση: καλούμαστε να διεκδικήσουμε, να διαμορφώσουμε και να πετύχουμε την προσαρμογή και σύγκλιση του θεσμού της αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο και στο πρότυπο της ευρωπαϊκής πολιτικής πραγματικότητας για την αυτοδιοίκηση.
Σε όλη την Ευρώπη, οι δήμοι -οι φορείς εξουσίας που βρίσκονται πιο κοντά στους πολίτες και στις ανάγκες τους- καλούνται, σε μια εποχή γενικευμένης αμφισβήτησης των αποτελεσμάτων που έχουν οι αναπτυξιακές πολιτικές που εκπονούνται από τις κεντρικές εξουσίες, να αναλάβουν ακόμη μεγαλύτερο μέρος ευθυνών, αρμοδιοτήτων και πόρων για τη χάραξη και την υλοποίηση πολιτικών άμεσα ωφέλιμων για τον πολίτη.
Αυτή είναι η πραγματικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Απέχει όμως πολύ από το να είναι και η πραγματικότητα στη χώρα μας.
Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση πρέπει να γίνουν μεγάλες τομές. Καίριες τομές σε δύο, κυρίως, κρίσιμους τομείς της λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Φίλες και φίλοι, Αγαπητοί συνάδελφοι, ·Η πρώτη μεγάλη τομή που πρέπει να απαιτήσουμε είναι η ανανέωση, ο εκσυγχρο- νισμός, η ευελιξία και η αποτελεσματικότητα του νέου θεσμικού πλαισίου της αυτό- διοίκησης. Αυτή είναι η πλέον αυτονόητη προϋπόθεση για να βαδίσουμε από ένα συγκεντρωτικό κράτος σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα έχει ως κινητήριο δύ- ναμη την αυτοδιοίκηση και την περιφέρεια. ·Η δεύτερη μεγάλη τομή που πρέπει να γίνει είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων για την οικονομική ανεξαρτησία και αυτονομία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοί- κησης. Όλοι αναγνωρίζουμε τη θεωρητική της αξία. Δυστυχώς όμως, από τις πρά – ξεις μας, από τον τρόπο με τον οποίο η κεντρική εξουσία διευθετεί τις οικονομικές της υποχρεώσεις προς τους φορείς της αυτοδιοίκησης, φαίνεται ότι έχουμε πολύ μακρά πορεία για να ξεφύγουμε από ξεπερασμένες αντιλήψεις του χθες.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Είναι γεγονός ότι σε επίπεδο προθέσεων, διακηρύξεων και γενικών αρχών, όλοι οι παράγοντες του δημόσιου βίου της χώρας, το σύνολο των πολιτικών κομμάτων, τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση, συμφωνούν και συγκλίνουν.
Αυτή η ρητορική δεν εκφράζεται όμως με αποφάσεις, δεν μετατρέπεται σε πολιτική.
Τα ίδια θέματα που υπήρχαν πριν μερικά χρόνια όταν η ΚΕΔΚΕ είχε συγκαλέσει ξανά έκτακτο συνέδριο για τα οικονομικά, τα ίδια, λίγο-πολύ κυριαρχούν και σήμερα. Για να τα λύσουμε καλούμαστε να αποφασίσουμε σήμερα ένα πλαίσιο δράσης.
Μεταξύ των τριάντα χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται στην τελευταία θέση, με κριτήριο τις δαπάνες της Αυτοδιοίκησης ως ποσοστό των κρατικών δαπανών. Το ποσοστό αυτό μόλις φτάνει το 5,6%. Κι΄ αυτό δεν τιμά κανέναν.
Όλοι γνωρίζουμε ότι, αν και έχει θεσπιστεί ένα ικανοποιητικό πλαίσιο χρηματοδότησης για την αυτοδιοίκηση (ο νόμος 1828 του ’89), αυτό ποτέ δεν εφαρμόστηκε στην πράξη. Δεκαπέντε χρόνια τώρα, είτε με νομοθετικές τροποποιήσεις, είτε με υπουργικές αποφάσεις, είτε και εντελώς αυθαίρετα, καταστρατηγείται. Έτσι, λόγω της μη σωστής εφαρμογής του ν.1828, η κεντρική εξουσία οφείλει στους φορείς της αυτοδιοίκησης ένα ποσό τριών περίπου δισεκατομμυρίων Ευρώ. Το ποσό αυτό, ισοδυναμεί με το 150% των ετήσιων εσόδων τους από τον κρατικό προϋπολογισμό. Με άλλα λόγια, το ποσοστό αυτό σημαίνει ότι σε μέσο όρο, κάθε δήμος μπορεί να αυξήσει 1,5 φορά τα έσοδα του.
Το απόλυτο σημείο του παραλογισμού είναι το εξής: ενώ η κυβέρνηση δεν αποδίδει τις συγκεκριμένες οφειλές, το δε οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν τις αναγνωρίζει καν, οι υπουργοί ασκούν κοινωνική ή εισοδηματική πολιτική με τα λεφτά των δήμων, επιβαρύνοντας, αιφνιδιαστικά και απρογραμμάτιστα, τους ετήσιους προϋπολογισμούς των δήμων και των κοινοτήτων, δίνοντας αυξήσεις ή επιδόματα στους εργαζόμενους χωρίς να υπάρχει καμιά προσυνεννόηση, χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε πλαίσιο συμφωνίας.
Αυτό είναι το μέγα ζήτημα. Γι΄ αυτό και από τη συνάντηση που είχε το Διοικητικό Συμβούλιο προκύπτει ότι υπάρχει πλέον θέμα αλλαγής του νόμου 1828. Αλλά πέρα απ΄ αυτό το μέγα θέμα υπάρχει και μια σειρά από παραλείψεις, παλινωδίες, υπαναχωρήσεις, ανακολουθίες, της κεντρικής εξουσίας που έχουν οδηγήσει την αυτοδιοίκηση στο σημείο να μην μπορεί να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στις υποχρεώσεις της.
Πρώτο παράδειγμα: Το περίφημο πρόγραμμα επενδύσεων της αυτοδιοίκησης, το ΕΠΤΑ. Το ΕΠΤΑ παραμένει «αδειανό πουκάμισο». Οι φορείς της αυτοδιοίκησης πληρώνουν κανονικά τη συμμετοχή τους, αλλά τα υπουργεία ανταποκρίνονται με απαράδεκτα αργούς ρυθμούς στην υλοποίηση των υποχρεώσεών τους. Το αποτέλεσμα; Απλώς όλο το πρόγραμμα βρίσκεται στον αέρα!
Δεύτερο παράδειγμα: Ο τρόπος μεταφοράς των αρμοδιοτήτων συνεχίζει να αποτελεί τη μεγάλη πληγή. Κι΄ αυτό παρά τις συνταγματικές προβλέψεις και διατάξεις. Η κυβέρνηση μεταφέρει αρμοδιότητες και δράσεις που είτε το κράτος απέτυχε να ασκήσει είτε έχουν μεγάλο κόστος, χωρίς όμως να αποδίδει στους Δήμους και στις Κοινότητες τους πόρους που ο ίδιος ο νόμος επιβαρύνει. Το χειρότερο είναι ότι σε αυτό το «παιχνίδι» μεταφοράς αρμοδιοτήτων η αυτοδιοίκηση αποκλείεται από σειρά δράσεων που θα μπορούσαν να ήταν ακόμα και κερδοφόρες.
Τρίτο και τελευταίο παράδειγμα, αγαπητοί συνάδελφοι: Η υλοποίηση του σχεδίου «Καποδίστριας». Η περίπτωση των Καποδιστριακών δήμων είναι, ίσως, το πιο χαρακτηριστικό δείγμα αποτυχίας της πολιτικής που ασκήθηκε τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότεροι Καποδιστριακοί δήμοι βρίσκονται στα πρόθυρα κλεισίματος –αν και δεν είναι μόνο αυτοί- γιατί η κεντρική εξουσία δεν τήρησε καμιά δέσμευση απ΄ όσες είχε αναλάβει. Δεν υπήρξε οικονομική στήριξη, δεν υπήρξε ενίσχυση με προσωπικό και μέσα, δεν υπήρξαν τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα για τους νέους δήμους.
Αυτή η πολιτική, που δυστυχώς συνεχίζεται, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο μαρασμό της αυτοδιοίκησης.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η αυτοδιοίκηση οφείλει να διεκδικήσει μια ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται από την κεντρική εξουσία. Δικαιούται τα κεφάλαια που ζητά και πρέπει να τα διεκδικήσει. Μόνο με διεκδίκηση μπορούν να αλλάξουν οι αντιλήψεις του χθες. Η διεκδίκηση, με ισότιμο διάλογο και αποτελεσματική πολιτική, οδηγεί στην αντίληψη του αύριο.
Κι΄ εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, μια για πάντα, το εξής:
Το αίτημα της οικονομικής αυτονομίας και ανεξαρτησίας της αυτοδιοίκησης δεν είναι οικονομίστικο. Δεν είναι ένα απλώς θέμα διαχείρισης ή λογιστικής. Πολύ περισσότερο δεν είναι θέμα συνδικαλιστικής ή συντεχνιακής αντίληψης των δημάρχων, όπως επιχειρείται να παρουσιαστεί από κάποιες πλευρές.
Το διακύβευμα δεν είναι αν ο κύριος υπουργός σήμερα θα εξαγγείλει το άλφα ή το βήτα ποσό ως ετήσια κατανομή για τους πόρους της αυτοδιοίκησης. Η λύση δεν είναι τα παζάρια ή η πίεση για να πάρουν οι δήμαρχοι κάποια εκατομμύρια Ευρώ παραπάνω.
Το πρόβλημα υπερβαίνει τη συγκυρία. Δεν αγωνιζόμαστε για να πάρουμε φιλοδώρημα. Παλεύουμε για να φέρουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα ανανεώσει την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.
Φίλες και φίλοι. Απλά και σταράτα. Δύο μονάχα επιλογές υπάρχουν σήμερα και καλείται ο πολιτικός κόσμος, οι φορείς της αυτοδιοίκησης, οι δυνάμεις των τοπικών κοινωνιών να επιλέξουν: ·Η πρώτη επιλογή συντηρεί την κυρίαρχη μέχρι σήμερα αντίληψη. Αυτή που θέλει την αυτοδιοίκηση να δρα με την επίφαση του σημερινού θεσμικού πλαισίου. Δομές χωρίς περιεχόμενο. Αυτοδιοίκηση δεμένη στο ζωνάρι της κεντρικής εξουσίας. Δήμοι και Κοινότητες ελεγχόμενοι με γραφειοκρατικές διαδικασίες από τον Περιφε- ρειάρχη που αποτελεί το μακρύ χέρι της εκάστοτε κυβέρνησης. ·Η δεύτερη επιλογή είναι να ακολουθήσουμε την πολιτική αντίληψη του αύριο. Να αγωνιστούμε για έναν αποκεντρωμένο διοικητικό μηχανισμό, μέσα σε ένα ευέλικτο κράτος το οποίο να στηρίζεται στην αυτοδιοίκηση και στην Περιφέρεια.
Δεν χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες, πιστεύω, για να μαντέψει κανείς πια είναι η δική μας επιλογή.
Η δική μας επιλογή είναι μια τοπική αυτοδιοίκηση ισχυρή και αποτελεσματική. Μια τοπική αυτοδιοίκηση κύριος εκφραστής του νέου μοντέλου ανάπτυξης της χώρας.
Η ανάπτυξη είναι ένα μεγάλο στοίχημα το οποίο συνδέεται με την εξέλιξη των θεσμών. Η αντιμετώπιση των μεγάλων ανισοτήτων μεταξύ περιφερειών μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσα από την αναβάθμιση του θεσμού, μόνο αν ο αναπτυξιακός σχεδιασμός συνδεθεί με τη δράση και την ενίσχυση του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια διαχειρίστηκε πόρους δισεκατομμυρίων Ευρώ που προήλθαν από τα κοινοτικά προγράμματα στήριξης και τις ευρωπαϊκές δράσεις. Αλλά όλοι δέχονται ότι στην Ελλάδα δεν υπήρξε αντίστοιχη με τους επενδυθέντες πόρους πρόοδος στις υποδομές, στις δράσεις, στη τεχνογνωσία. Δεν υπήρξε απόδοση ανάλογη με εκείνη που είχαν τα Κοινοτικά προγράμματα στις άλλες χώρες συνοχής, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία.
Αυτό δεν συνέβη απλώς και μόνο γιατί η κυβέρνηση δεν έκανε καλές επιλογές ή η δημόσια διοίκηση δεν είχε την τεχνογνωσία να διαχειριστεί τέτοια προγράμματα. Είναι αποτέλεσμα της ύπαρξης μιας καταθλιπτικής κεντρικής διαχείρισης όλων των σχετικών προγραμμάτων. Είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι τα περιφερειακά προγράμματα σχεδιάστηκαν μέσα από τα κεντρικά προγράμματα των υπουργείων. Για παράδειγμα: όλα τα ΠΕΠ για τον Πολιτισμό κάλυψαν τις δράσεις του σε όλη την περιφέρεια με έργα της κεντρικής υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού, αγνοώντας πλήρως την τοπική αυτοδιοίκηση και τις δυνάμεις της τοπικής κοινωνίας.
Συνάδελφοι: Αυτή η νοοτροπία πρέπει να ανατραπεί. Αυτήν την αντίληψη πρέπει να αλλάξουμε. Γι΄ αυτό είμαστε εδώ, ενωμένοι, αποφασισμένοι και κυρίως ανυποχώρητοι πλέον.
Είμαστε έτοιμοι για αγώνα, αλλά και υπεύθυνοι.
Η τοπική αυτοδιοίκηση όχι μόνο πρέπει, αλλά και μπορεί να ανταποκριθεί στην πρόκληση της τοπικής φορολογίας και της παροχής των υπηρεσιών στους πολίτες, με την ταυτόχρονη και ισόποση αποκλιμάκωση των φορολογικών συντελεστών της κεντρικής εισοδηματικής πολιτικής, έτσι ώστε να μην εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών.
Οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης δεν φοβόμαστε τη διαφάνεια. Αντίθετα επιδιώκουμε τη θεσμοθέτηση αυστηρών κανόνων και διαδικασιών που θα εξασφαλίζουν τη χρηστή διαχείριση του δημόσιου χρήματος. Ας μην κρυβόμαστε πίσω απ΄ το δάκτυλο μας: το μεγαλύτερο επιχείρημα της κεντρικής εξουσίας για να αρνείται τη μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων είναι η επίκληση νοσηρών και αδιαφανών καταστάσεων.
Σ΄ αυτή την ιστορία πρέπει να μπει τέλος. Οριστικό τέλος. Οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης θέλουμε αυστηρούς, σταθερούς αλλά και εφαρμόσιμους κανόνες διαφάνειας.
Είμαστε διατεθειμένοι να εξετάσουμε διαδικασίες οικονομικής διαχείρισης που να ανταποκρίνονται σε σύγχρονα λογιστικά και οικονομικά πρότυπα. Ισολογισμοί, διεθνή λογιστικά πρότυπα, κοστολόγηση δραστηριοτήτων, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Λέμε ναι σε όλα αυτά. Μπορούμε να κάνουμε άλματα και το έχουμε αποδείξει.
Τίποτα από όλα αυτά όμως δεν μπορεί να αποδώσει, φίλες και φίλοι, αν το κράτος, η εκάστοτε κυβέρνηση, δεν τηρεί τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει. Αν δεν αποφασίσει να σεβαστεί επιτέλους το Σύνταγμα.
Κάθε αρμοδιότητα που μεταφέρεται στους δήμους πρέπει να συνοδεύεται με τους αντίστοιχους πόρους.
Δεν θέλουμε άλλες υποσχέσεις. Θέλουμε αποδείξεις πλέον. Πριν από δυόμισι χρόνια, το Φεβρουάριο του 2001, όταν το Δ.Σ. της ΚΕΔΚΕ συναντήθηκε τότε με τον Πρωθυπουργό, όλα όσα είναι σήμερα αιτήματα της ΚΕΔΚΕ ήταν πανηγυρικές διακηρύξεις και ανακοινώσεις του πρωθυπουργού!
Όλα όμως παραμένουν ανεκπλήρωτες υποσχέσεις. Αυτό δεν μπορεί να γίνεται κάθε δύο χρόνια. Δεν μπορεί να γίνεται κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση, κάθε φορά που αλλάζει ένας υπουργός.
Φίλες και φίλοι, χρειάζεται να υπάρξει επιτέλους μια εθνική συμφωνία για την αυτοδιοίκηση. Μια συμφωνία, ευρέως ορίζοντος, με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, με θεσμικές και οικονομικές δεσμεύσεις, οι οποίες να δώσουν στην αυτοδιοίκηση μια φυσιογνωμία, πιο διεκδικητική, αλλά και πιο δημιουργική.
Μια ταυτότητα σύγχρονη, ευρωπαϊκή.
Και πάνω απ΄ όλα, ικανή για δράση αποτελεσματική.
Κυρίες και κύριοι,
Η τοπική αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να είναι απλός εντολοδόχος ειλλημμένων αποφάσεων ή αποδέκτης αρμοδιοτήτων που δεν συνοδεύονται από τους απαραίτητους πόρους. Είναι καιρός το όλο θέμα να μπει σε άλλη λογική. Στη λογική της τοπικής αυτοδιοίκησης ως ισότιμου θεσμικού συνομιλητή, στη λογική μιας τοπικής αυτοδιοίκησης που θα διασφαλίζει την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
Συνάδελφοι,
Ο θεσμός πρέπει να πιστέψει στον εαυτό του. Οι δήμοι και οι Κοινότητες να αντιληφθούν την ισχύ τους. Να ξεφύγουν από τη λογική της εξάρτησης. Να συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορεί μετά από 22 χρόνια ευρωπαϊκής πορείας, η τοπική αυτοδιοίκηση να είναι ο μόνος θεσμός που έχει μείνει κολλημένος στα παλιά πρότυπα. Αλλά και η κυβέρνηση, η κάθε κυβέρνηση πρέπει να καταλάβει ότι τέρμα πλέον τα παιχνίδια με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Πρέπει να πιστέψουμε στη δύναμή μας.
Είμαστε εδώ για να το βροντοφωνάξουμε.
Είμαστε εδώ για να το απαιτήσουμε.
Είμαστε εδώ αποφασισμένοι να το πετύχουμε.