Κυρίες και Κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι σήμερα κοντά σας στην παρουσίαση ενός βιβλίου που περιέχει διεπιστημονικές αναφορές για την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας.
Το βιβλίο είναι προϊόν μιας πολύ αξιόλογης επιστημονικής συνεργασίας. Στην προσπάθειά τους να καλύψουν το σύνολο των γεγονότων και να αναζητήσουν τα κίνητρα των δρώντων προσώπων, οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν εργαλεία από ένα ευρύ φάσμα επιστημών. Στο βιβλίο περιέχονται χαρτογραφικές αναφορές, πολιτικές και νομικές αναλύσεις, ιστορικά τεκμήρια και εθνογραφικά δεδομένα της Μακεδονίας που εκτείνονται χρονικά από την περίοδο της ηγεμονίας του Φιλίππου του Β΄, έως τις μέρες μας.
Ο αναγνώστης εύκολα συμπεραίνει, λοιπόν, ότι έχει μπροστά του μια εμπεριστατωμένη μελέτη, μια μελέτη πλήρους επιστημονικής τεκμηρίωσης.
Θα ήθελα να συγχαρώ θερμά τους επιμελητές και συγγραφείς της έκδοσης, για το ζήλο που επέδειξαν, προκειμένου να φτάσει στα χέρια του αναγνωστικού κοινού μια επιστημονικά συμπαγής και διαφωτιστική μελέτη.
Το βιβλίο «Μακεδονικές Ταυτότητες στο Χρόνο» είναι ένα χρήσιμο βιβλίο γιατί είναι αντικειμενικό. Αποτελεί κατάκτηση της σύγχρονης ιστορικής σκέψης της χώρας μας, καθώς είναι απαλλαγμένο από εθνοκεντρικές αναφορές και κρίσεις που ξεφεύγουν από τα κριτήρια της επιστημονικής ιστοριογραφίας.
Η χρησιμότητα του βιβλίου έγκειται και στο γεγονός ότι δεν είναι ένα απλό ιστορικό ανάγνωσμα. Αποτυπώνει την πραγματικότητα επί του μακεδονικού εδάφους με ιστορικές αναφορές. Με αυτή του την ιδιότητα το βιβλίο γίνεται επίκαιρο, καθώς ενισχύει μια σειρά επιχειρημάτων που έχει παρουσιάσει η χώρα μας στην προσπάθειά της να επιλύσει το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων. Μια λύση που, όπως και το βιβλίο, επιδιώκει να περιγράψει την πραγματικότητα επί του εδάφους. Η προσφορά των συγγραφέων και των επιμελητών της έκδοσης είναι μεγάλη και τους ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό.
Κυρίες και Κύριοι,
Μιλάμε πολύ συχνά για τα έθνη-κράτη στα Βαλκάνια με μια λαθεμένη αίσθηση διαρκούς ιστορικής παρουσίας. Τα τοποθετούμε γενικά και αόριστα σε ένα ακαθόριστο ιστορικό χρόνο που προσεγγίζει συνθήκες αιωνιότητας. Δείχνουμε να λησμονούμε το γεγονός ότι αυτά προήλθαν από την κατάρρευση κραταιών αυτοκρατοριών. Το πάλαι ποτέ αμάλγαμα εθνοτήτων και θρησκειών, η αυτοκρατορία, έδωσε τη θέση της στη δημιουργία νεοσύστατων κρατών και στην ανάπτυξη εθνοκεντρικών θεωριών που στόχευαν στη μεταξύ τους διαφοροποίηση.
Η ίδρυση των κρατικών οντοτήτων της εποχής συνεπαγόταν την ακύρωση, την αναίρεση του εθνικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά «άλλου». Αν δεν μισήσουμε αυτό που δεν είμαστε, δεν θα αγαπήσουμε αυτό που είμαστε, κατά τη γνωστή διατύπωση του Michael Dibdin στο έργο του «Νεκρή Λίμνη».
Κατά συνέπεια, ο όρος ταυτότητα, με ή χωρίς προσδιοριστικό, άρχισε να κατακλύζει τη ρητορική διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων.
Στη διαδικασία αυτή διαμόρφωσης του νέου πολιτικού χάρτη των Βαλκανίων έχει γραφτεί ότι η Ελλάδα δέθηκε πρώτη στο άρμα του εθνικισμού. Ακόμη και αν δεχτούμε τη θέση αυτή ως ιστορικά ορθή, φαίνεται ότι οι επικριτές του ελληνικού εθνικισμού αρνούνται να προχωρήσουν περισσότερο τη σκέψη τους. Αδυνατούν να αντιληφθούν ότι, επειδή προηγηθήκαμε, αφήσαμε αυτές τις «παιδικές ασθένειες» πίσω μας πολύ νωρίς. Νωρίτερα όλων.
Αισθανόμαστε, Κυρίες και Κύριοι, ασφαλείς για την ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά. Εξοικειωθήκαμε με το παρελθόν μας. Δεν αμφισβητούμε ούτε κατ’ ελάχιστο τη σημασία και την συμβολή του πολυπολιτισμικού μας μωσαϊκού στο οποίο ζήσαμε στη σύνθεση του πολιτισμικού μας οικοδομήματος. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να κλονίσει την ιστορική μας συνέχεια. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την έντονη παρουσία και δράση του ελληνικού γένους στο χώρο της βαλκανικής χερσονήσου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Στην αντίπερα όχθη, διαβάζοντας το βιβλίο, αντιλαμβανόμαστε πόσο η λογική της εσωστρέφειας και του εθνικιστικού παροξυσμού οδήγησαν στην παγίωση των στερεοτύπων που συνοδεύουν τους λαούς της βαλκανικής. Στερεότυπα πολιτικού λόγου και συμπεριφοράς που απομακρύνονται από τις αρχές της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, του διαλόγου, του σεβασμού της διαφορετικότητας, εν τέλει, της ίδιας της δημοκρατίας.
Αντιλαμβανόμαστε, παράλληλα, πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη της προώθησης του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος, στο χώρο των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης γενικότερα. Οι επιτυχίες που έχει σημειώσει τα πενήντα χρόνια πορείας του είναι πολλές. Εξασφάλισε ουσιαστικά την ειρήνη, την σταθερότητα και την εξάλειψη των συγκρούσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Αποτελεί μέχρι σήμερα ακόμα τον καταλύτη για την εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών και την προώθηση των μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Δημιούργησε ένα πολύ ισχυρό υπόβαθρο, μια βάση κοινών αξιών, αρχών και πεποιθήσεων, πάνω στις οποίες στηρίζεται μια συνεχώς ισχυρότερη «ευρωπαϊκή ταυτότητα».
Κυρίες και Κύριοι,
Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν κρίνονται μόνο από το ιστορικό τους παρελθόν, αλλά κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το παρόν και χτίζουν το μέλλον τους.
Με τους κυβερνώντες στα Σκόπια έχουμε διαφορετική προσέγγιση της πραγματικότητας που οδηγεί σε εκ διαμέτρου αντίθετες πολιτικές επιλογές.
Δυστυχώς, υπάρχουν φορές που οι πολιτικές ηγεσίες κρατών υιοθετούν αναχρονιστικές πολιτικές. Με στόχο την επίτευξη βραχυπρόθεσμων πολιτικών οφελών δημιουργούν πολιτικά προηγούμενα που δυσχεραίνουν την επίλυση προβλημάτων με άλλα κράτη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το περιστατικό που αναφέρεται στη συμβολή του πρέσβη κ. Κωφού. Η παρότρυνση της σλαβομακεδονικής εφημερίδας της Μελβούρνης να οικειοποιηθούν πρώτοι το σύμβολο του ήλιου της Βεργίνας και η άμεση ανταπόκριση από την ηγεσία των Σκοπίων όξυνε την αντιπαράθεση με την Ελλάδα. Το σύμβολο θα απαλειφθεί με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 και μαζί του θα εγκαταλειφθεί άλλη μια προσπάθεια προώθησης του λαϊκισμού, ως μέσου απόκτησης πρόσκαιρου διπλωματικού δήθεν πλεονεκτήματος.
Οι πολιτικοί πρέπει να στοχεύουμε στην επίλυση προβλημάτων, όχι στη δημιουργία τους. Πρέπει να ρίχνουμε τα διαχωριστικά τείχη, όχι να υψώνουμε καινούρια.
Στην πολιτική της πόλωσης η Ελλάδα αντιπαραβάλλει την ευρωπαϊκή της πολιτική ταυτότητα, όχι μόνο γιατί έχει καθήκον να το πράξει αλλά και γιατί το πιστεύει. Η χώρα μας είναι προσηλωμένη στον περιφερειακό διάλογο και τη σταθερότητα, με τη χρήση ήπιας και έξυπνης ισχύος με σκοπό την προσέγγιση των χωρών και όχι την πολιτική, οικονομική και κοινωνική τους απομάκρυνση.
Ακόμη και σήμερα, που το ευρωπαϊκό μοντέλο πολιτικής συνεργασίας και ανάπτυξης κλυδωνίζεται από το αρνητικό δημοψήφισμα των Ιρλανδών, η προώθησή του είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Δεν είναι θέμα ελάχιστου κοινού παρονομαστή. Είναι θέμα πολιτικού ρεαλισμού, αξιοπρεπούς συμβιβασμού και αμοιβαίου οφέλους. Η θέση μας αυτή παρουσιάζεται εύγλωττα και στην επιδίωξη μιας win-win λύσης του προβλήματος της ονομασίας των Σκοπίων που προωθούμε.
Έχουμε έμπρακτα αποδείξει τη βούλησή μας να βοηθήσουμε τη γειτονική μας χώρα να πορευτεί με επιτυχία το δρόμο της προόδους και της ευημερίας. Η Ελλάδα αποτελεί σήμερα τον πρώτο επενδυτή στα Σκόπια και στις ελληνικές επιχειρήσεις απασχολούνται περισσότεροι από είκοσι χιλιάδες πολίτες των Σκοπίων.
Στο θέμα του ονόματος, η Ελλάδα έχει κάνει γενναία βήματα προς την εξεύρεση λύσης. Με μια πρωτοφανή και γενναία στροφή, προσήλθαμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, διατεθειμένοι να δεχτούμε ένα σύνθετο όνομα.Δεν μπαίνουμε στη λογική των νικητών και των ηττημένων, δεν επιδιώκουμε την ταπείνωση κανενός, αλλά δεν θα υπονομεύσουμε και τη σταθερότητα και την ασφάλεια της γειτονιάς μας. Επιδιώκουμε μια λύση ρεαλιστική, εφαρμόσιμη και πρακτική, μια σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό, με ισχύ έναντι όλων. Καλούμε τους γείτονές μας να μην μείνουν άλλο αιχμάλωτοι στο παρελθόν, να προχωρήσουν με την σταθερή υποστήριξη της Ελλάδας προς το ευρωατλαντικό και ευρωπαϊκό τους μέλλον. Να καλύψουν την απόσταση που τους αναλογεί ώστε να συναντηθούμε στο ενδιάμεσο.
Η κάλυψη αυτής της απόστασης προβάλλει αυτή τη στιγμή ως η μοναδική οδός η οποία μπορεί να οδηγήσει τη γειτονική μας χώρα στους ευρωατλαντικούς θεσμούς. Οι σταθμοί που καταλήγουν στον προορισμό αυτόν είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη και οι σχέσεις καλής γειτονίας.
Κυρίες και Κύριοι,
Στην προσπάθειά της αυτή, η χώρα μας έχει στο πλευρό της εταίρους και συμμάχους, αλλά, κυρίως, τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου και τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Με αίσθημα ευθύνης το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου της χώρας εκτόπισε ιδεολογικές διαφορές και στράφηκε με πίστη στην υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων.
Με τη σημερινή της συμβολή, η επιστημονική κοινότητα ανταποκρίθηκε επάξια στο ακαδημαϊκό της έργο και έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες πολίτες και πολιτικούς να δοκιμάσουν την ορθότητα της κρίσης τους με ισχυρά και έγκυρα επιστημονικά κριτήρια.
Σας ευχαριστώ θερμά για τη συμβολή σας.