Η ευρωπαϊκή ασφάλεια
Της Ντόρας Μπακογιάννη και του Φράνκο Φρατίνι
Στις 27 και 28 Ιουνίου, η ελληνική προεδρία του ΟΑΣΕ θα φιλοξενήσει στην Κέρκυρα μιαν Άτυπη Υπουργική Σύνοδο, η οποία πρόκειται να δώσει το έναυσμα για ένα νέο διάλογο, σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Η Ιταλία έχει υποστηρίξει ενεργά την ελληνική πρωτοβουλία. Και οι δύο χώρες πιστεύουμε ότι η ευρωπαϊκή ασφάλεια παραμένει ένα «ζωντανό» θέμα που αναθεωρείται συνεχώς.
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έχουμε σημειώσει σημαντική πρόοδο προς τη δημιουργία μιας «ολοκληρωμένης και ελεύθερης» Ευρώπης. Διευρύναμε την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, μετασχηματίσαμε τη ΔΑΣΕ σε ΟΑΣΕ και υιοθετήσαμε μια σειρά νέων και σημαντικών κειμένων: από τον Χάρτη των Παρισίων το 1990 μέχρι τον Χάρτη Συνεργατικής Ασφάλειας της Κωνσταντινούπολης το 1999. Ωστόσο, δεν έχουμε ακόμη εδραιώσει πλήρως το πλαίσιο για διαρκή ασφάλεια σε περιβάλλον κοινών αξιών και δεσμεύσεων.
Ο πόλεμος στη Γεωργία το προηγούμενο καλοκαίρι κατέδειξε ότι οι παλιοί διχασμοί εξακολουθούν να υπάρχουν. Είναι ανάγκη να ενισχύσουμε την αμοιβαία εμπιστοσύνη και να δούμε με κατανόηση τις ανησυχίες όλων. Πρέπει να διαμορφώσουμε ένα κοινό όραμα – κοινούς κανόνες συνύπαρξης – για την περιοχή που εκτείνεται από το Βανκούβερ μέχρι το Βλαδιβοστόκ. Πρέπει να αποκαταστήσουμε και να κατοχυρώσουμε στη θεωρία και στην πράξη την έννοια της «συνεργατικής ασφάλειας» με τη συμμετοχή όλων. Αφετηρία μας είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον εχθρότητες στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά κοινές απειλές, που πρέπει να αντιμετωπίσουμε μαζί.
Πέραν τούτου, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ασφάλεια στον 21ο αιώνα έχει καταστεί μια ιδιαίτερα περίπλοκη και πολύπλευρη έννοια. Οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ της διακρατικής και της εσωτερικής ασφάλειας έχουν καταστεί ολοένα και πιο ασαφείς. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να παρακαμφθεί στη συζήτησή μας για την ασφάλεια: πρέπει να προσεγγίσουμε τον νέο διάλογο για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που θα ξεκινήσει στην Κέρκυρα ως μια ανοιχτή διαδικασία, χωρίς αυστηρό χρονοδιάγραμμα και προκαθορισμένο αποτέλεσμα. Εξάλλου, η Πράξη του Ελσίνκι ήταν το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Ο ΟΑΣΕ χάρη στο γεωγραφικό του εύρος και στην καθολική συμμετοχή των κρατών που τον απαρτίζουν, είναι το ιδανικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή ενός διαλόγου για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Δεν ξεκινάμε από μηδενική βάση. Έχουμε ένα «κεκτημένο» ασφάλειας επί του οποίου μπορούμε να επενδύσουμε. Ο πρώτος στόχος του νέου διαλόγου για την ασφάλεια, επομένως, είναι να δούμε με νέο μάτι τις αρχές της Πράξης του Ελσίνκι του 1975, οι οποίες χρειάζεται να προσαρμοστούν στο νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Δεύτερον, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να διαμορφώσουμε νέους μηχανισμούς για να βελτιωθεί η πρακτική εφαρμογή των δεσμεύσεων των κρατών μελών του ΟΑΣΕ ως προς τις τρεις διαστάσεις της ευρωπαϊκής ασφάλειας, δηλαδή τη στρατιωτική, την οικονομική και την ανθρώπινη.
Τέλος, θα πρέπει να εμβαθύνουμε τη συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσουμε τις σύγχρονες απειλές, ήτοι τις οριζόντιες απειλές που περιλαμβάνουν την τρομοκρατία, τη διακίνηση ναρκωτικών, την παράνομη μετανάστευση, το οργανωμένο έγκλημα, τη διάδοση των πυρηνικών όπλων, έως και την ενεργειακή ασφάλεια και το περιβάλλον.
Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις νέες αυτές απειλές, μπορούμε να συνεργαστούμε με πολλούς άλλους Οργανισμούς που ήδη υπάρχουν. Χρειαζόμαστε ρεαλισμό και ευελιξία, διευθετήσεις ad hoc και δίκτυα, προκειμένου να συνεργαστούμε αποτελεσματικά με τα συμμετέχοντα κράτη του ΟΑΣΕ, καθώς και με άλλους οργανισμούς, σε περιφερειακό επίπεδο, για την αντιμετώπιση των κοινών αυτών προκλήσεων. Η αποστολή είναι που διαμορφώνει τον συνασπισμό και όχι το αντίστροφο.
Αυτή η προσέγγιση από τη «βάση προς την κορυφή» σχετικά με τις οριζόντιες απειλές θα πρέπει να συνοδεύεται και από μια ουσιαστική αναθεώρηση των ζητημάτων «σκληρής ασφάλειας». Καλωσορίζουμε με ιδιαίτερη θέρμη τη νέα προσέγγιση της αμερικανικής κυβέρνησης υπό τον πρόεδρο Ομπάμα ως προς την ασφάλεια και τον ανανεωμένο, καθώς και τον στρατηγικό διάλογο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για τον αφοπλισμό. Οφείλουμε επίσης να αποκαταστήσουμε τη βιωσιμότητα της Συνθήκης CFE ως ακρογωνιαίου λίθου της ευρωατλαντικής ασφάλειας και να καταβάλουμε περισσότερες προσπάθειες, προκειμένου η αναθεωρημένη Συνθήκη CFE να τεθεί σε ισχύ το συντομότερο δυνατό. Θα θέλαμε η Ευρώπη να διαδραματίσει έναν πιο δραστικό ρόλο στον διάλογο για τη σκληρή ασφάλεια.
Στο περιθώριο της συνάντησης του ΟΑΣΕ στην Κέρκυρα, θα διεξαχθεί επίσης υπουργική συνάντηση του Συμβούλιου ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Θα είναι η πρώτη συνάντηση μετά τον πόλεμο στη Γεωργία. Η Ιταλία και η Ελλάδα χαιρετίζουν ιδιαίτερα την επαναδραστηριοποίηση του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας σε πολιτικό επίπεδο.
Πραγματικά, δεν θα μπορέσουμε να εδραιώσουμε αξιόπιστα την ασφάλεια στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο, παρά μόνο αν αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη και τον διάλογο μεταξύ της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και του πιο σημαντικού της εταίρου. Είκοσι χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έχει έρθει η ώρα να γυρίσουμε σελίδα. Και η διαδικασία της Κέρκυρας είναι αυτή η ευκαιρία. Δεν έχουμε το περιθώριο να τη χάσουμε.